della, Italiaanse adellijke familie, die sinds de 10e eeuw te Pisa woonde. Het bekendst is Ugolino della Gherardesca (♱1289), graaf van Donoratico en tiran van Pisa.
Hij behoorde tot de ➝Ghibellijnen en speelde te Pisa een leidende rol met instemming van de vijandige partij der ➝Guelfen. De Slag bij Meliora (1284), die Pisa tegen Genua verloor en waarbij het de heerschappij ter zee verloor, maakte hem bij beide partijen verdacht. Hij werd het slachtoffer van een samenzwering, geleid door de aartsbisschop van Pisa, en met de hongerdood bestraft (verhaald door Dante, Inferno 33). De Gherardesca’s behielden de heerschappij tot het midden van de 14e eeuw; zij vestigden een autocratische stadstaat.
