o., geschrift dat alleen door ingewijden of na ontdekking van de sleutel kan worden gelezen.
(e) Men verdeelt het geheimschrift wel in zichtbaar en onzichtbaar geheimschrift. Onder onzichtbaar geheimschrift worden de verschillende vormen verstaan waarbij men met b.v. chemicaliën op zodanige wijze schrift aanbrengt, dat alleen de geadresseerde, die het middel tot ‘oproepen’ kent, van de inhoud kan kennisnemen (➝sympathetische inkten). Het zichtbare geheimschrift omvat de vele wijzen waarop men een bericht zo kan neerschrijven dat alleen de ingewijde de juiste betekenis daarvan kan ontsluieren (kryptografie). Meestal gebruikt men de gewone tekens van het alfabet, al wordt nu en dan door morsetekens, vreemde lettervormen of conventionele tekens geheimschrift aangebracht.
Er zijn twee soorten geheimschrift:
1. verplaatsingsmethoden, waarbij letters en/of woorden in alle denkbare volgorden verplaatst worden, soms volgens bepaalde modellen;
2. vervangingsmethoden, waarbij in plaats van elke letter een andere treedt. Ingewikkelder wordt het zodra, onder gebruikmaking van bepaalde codes de letters omgezet worden in andere, door die code aangegeven letters, waardoor het kan voorkomen, dat, wanneer in één woord verscheidene letters e voorkomen, elke e telkens door een andere letter vervangen wordt. Ook worden getallen in plaats van letters gebruikt bij het neerschrijven van geheime berichten. De techniek heeft machines opgeleverd, waardoor vlugger en op meer betrouwbare wijze een mededeling in geheimschrift wordt omgezet. Diezelfde machines helpen, met inachtneming van de ‘sleutel’, om ontvangen berichten weer te ontcijferen (dechiffreren).De ontcijfering van militaire, in code gestelde boodschappen (kryptanalyse) heeft m.n. in de Tweede Wereldoorlog een grote rol gespeeld. Waarschijnlijk is door het werk van de geallieerde kryptografen deze oorlog niet onaanzienlijk bekort. De kryptanalytische studie van codes is ook van enorme waarde gebleken bij de ontcijfering van teksten geschreven in onbekende schriftsoorten. Bekend is de succesvolle ontcijfering in 1953 door de Engelsman M.Ventris van het Lineair B (➝lineair).
litt. L.Sacci. Manuel de cryptographie (1951; Fr. vert.); H.F.Gaines, Cryptanalyse (1956); D.Kahn, The codebreakers, the story of secret writing (1967); A.Muller, Les écritures secrètes (serie Que sais-je, nr. 116, 1971); D.Shulman, An annotated bibliogr. of cryptography (1976).
