(Du.: Danzig), Poolse stad aan de westzijde van de Wisla, hoofdstad van 'Gdansk, 378000 inw. Gdansk is nauw verbonden met de nabijgelegen haven Gdynia; tussen beide havens bestaat een functieverdeling.
Het beheer van beide havens is in één hand. Gdansk is m.n. massagoedhaven. Zij is van de modernste uitrusting voorzien. In 1972 bedroeg de omslag in totaal 11,5 mln. t. De scheepsbouw is omvangrijk, de scheepswerf behoort tot de zeven grootste ter wereld. De verdere industrie van Gdansk is in hoge mate aan de haven gebonden: een reparatiedok, metaalwaren, conserven, meubels en andere consumptiegoederen.
Centrum van de Poolse Oostzeevisserij met viskoelhuizen en visverwerkende industrie. Gdansk heeft geen binnenhaven. Het culturele leven wordt sterk bevorderd. Er is een technische hogeschool, een universiteit, een academie voor geneeskunde, een pedagogische hogeschool, een academie voor beeldende kunsten, een conservatorium, een economische hogeschool en een ingenieursavondschool. Verder een Baltisch instituut en een instituut voor zeevaart. Gdansk beschikt over vier schouwburgen en een opera; een kunstgalerij en het Pommerse museum (veel detailstukken van verwoeste huizen).De stad bevatte een middeleeuwse kern met vele gerestaureerde laatgotische en renaissance gebouwen, o.a. Marienkirche (14e-16e eeuw), Johanneskerk en de Nikolaï (1487; behouden), verder diverse smalle koopmanshuizen, poorten en pakhuizen. Men vindt er Hollandse renaissance. De stadskern is in oude stijl herbouwd.
GESCHIEDENIS. Gdansk wordt het eerst vermeld in 997, als Gydannicz, een vissersplaatsje bij de mond van de Wisla (Weichsel). In de 12e eeuw was het de hoofdstad van Pommerellen. In de 13e eeuw kwamen via de Hanze contacten met de Duitse handel tot stand. Van 1308-1454 behoorde Gdansk aan de →-Duitse Orde. In 1343 kreeg het stadsrecht en in 1361 werd het lid van de →Hanze.
In 1454 hielp Gdansk de Poolse koning om de Duitse Orde te verdrijven, waarna de stad onder de Poolse kroon kwam. Het genoot lange tijd autonomie en was in de 16e en begin 17e eeuw een zeer welvarende handelsstad. Gedurende de 17e en 18e eeuw deelde de stad het verval van Polen. Van 1793-1807 en van 1815—1918 was de stad Pruisisch (Danzig), Aan het eind van de Eerste Wereldoorlog werd op de Parijse Vredesconferentie besloten, dat Gdansk en omgeving onder toezicht van de Volkenbond een vrijstaat zou worden. Gdansk zou een vrijhaven van Polen worden en kreeg een grondwet naar het model van de Weimar-republiek. Duitsland en de Duitsers in Gdansk verzetten zich tegen de status van Gdansk, terwijl Gdansk zich gediscrimineerd voelde door de Poolse bevoordeling van de havenstad Gdynia.
In mrt. 1933 kregen de nationaal-socialisten een absolute meerderheid in de senaat. De ‘Gleichschaltung’ verliep echter langzamer dan in Duitsland door de invloed van de Volkenbond. De Duitse annexatie-eis inzake Gdansk was een van de belangrijkste aanleidingen tot het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog. In 1939 werd Gdansk bij het Duitse Rijk ingelijfd. In 1945 werd de stad weer Pools; de Duitsers werden verdreven. LITT. E.Keyser, Danzigs Gesch. (1928); C.M. Kimmich, The free city (1968); H.S.Levine, Hitler’s free city (1973).
