m. (-graven), toestel voor de bepaling van de chemische samenstelling van een dampvormig monster.
(e) Een gaschromatograaf bewerkt een ruimtelijke scheiding van de verschillende gassen waaruit de damp bestaat. In de eenvoudigste vorm bestaat de gaschromatograaf uit een lange dunne metalen of glazen buis (diameter 1-4 mm, lengte 10-100 m), de kolom, waarvan de binnenwand is voorzien van een dun laagje adsorberend materiaal. Terwijl aan de inlaatzijde van de kolom een zwakke constante stroom dragersgas naar binnen vloeit, wordt kortstondig een kleine hoeveelheid (1 mg) monster geïnjecteerd. De damp van dit monster wordt met het dragersgas meegevoerd in de kolom. De ruimtelijke scheiding ontstaat geleidelijk aan stroomopwaarts doordat het adsorberend materiaal de verschillende gascomponenten in de damp met verschillende snelheid adsorbeert en desorbeert. De gascomponent die het langzaamst geadsorbeert en het snelst gedesorbeerd wordt zal door het dragersgas het snelst door de kolom worden meegesleept en het eerst de detector bereiken.
De detector zal, als de kolom een voldoende lengte heeft, de gascomponenten afzonderlijk detecteren. Het adsorberende materiaal in de kolom, ook wel de stationaire fase genoemd, kan een dunne laag vloeistof zijn of een korrelige vaste stof zoals actieve kool. Als dragersgas worden vaak de edelgassen gebruikt maar ook andere gassen zoals stikstof.
De werking van de gaschromatograaf wordt sterk bepaald door de temperatuur. Vaste monsters en vloeistofmonsters kunnen ook onderzocht worden mits de dampspanning van de stof bij de werktemperatuur van de gaschromatograaf voldoende hoog is. Een gaschromatograaf is voorzien van een oven bestaande uit een aantal compartimenten, waarin de verschillende onderdelen, zoals het injectiegedeelte, de pyrolyse-eenheid, de kolom en de detector, op nauwkeurig instelbare temperaturen tot 1100 °C gebracht kunnen worden. Verder is nodig apparatuur voor het reinigen en instellen van de stroom dragergas. Een veel gebruikt detectortype meet de warmtegeleidingscoëfficiënt van het uitstromend gasmengsel (➝ diaferometer). Een ander veel toegepast type detector meet de ioniseerbaarheid. Met een iets ingewikkelder uitvoering van dit type is het bovendien mogelijk in korte tijd (b.v. 10 s) nader te onderzoeken of de op een bepaald ogenblik uitstromende gascomponent uit een mengsel bestaat van verschillende gassen die gaschromatografisch niet, maar via ionenlooptijden wel te onderscheiden zijn.
De gaschromatograaf wordt o.a. gebruikt in de chemie, de biologie en de geneeskunde.
