o., het geheel van politiek-ideologische stromingen dat gekenmerkt wordt door afwezigheid van bereidheid tot enig compromis met andere stromingen.
Aanhangers van een vorm van extremisme zijn bereid tot het uiterste te gaan voor de verwezenlijking van hun doeleinden. Naast deze onverdraagzaamheid jegens andersdenkenden vertonen extremistische ideologieën in het algemeen een weinig genuanceerd, simplificerend en star beeld, terwijl zij doorgaans een alomvattende verklaring van een haast utopistische werkelijkheid trachten te geven. Soms gaat extremisme met militantisme samen: men wil desnoods gewapenderhand zijn eigen denkbeelden aan de ander opleggen, via b.v. bomaanslagen, guerrilla, terrorisme en uiteindelijk de totale oorlog. Men kent extremisme van ‘links’; waarbij het belang van het individu volledig ondergeschikt is aan dat van de collectiviteit, en van ‘rechts’, waarbij de relatie omgekeerd lijkt. Door het sterk voorschrijvende karakter van extremistische ideologieën lijkt de ruimte voor individuele vrijheid bij rechts extremisme echter ook niet groot.
Volgens de actuele zienswijze van de Noord-en Westeuropese democratieën zijn alle politiek-ideologische opvattingen die met de bestaande democratische orde willen breken extremistisch. Ter linkerzijde zijn dat communisme, maoïsme, leninisme enz., ter rechterzijde o.a. fascisme, nationaalsocialisme en extreem-nationalisme. Fervente theocraten (in Nederland b.v. de Staatkundig Gereformeerde Partij, SGP) kan men in deze visie ook extremistisch noemen.
In de psychologie gaat men uit van een sterke correlatie tussen de neiging tot extremisme en bepaalde persoonlijkheidsstructuren De politieke sociologie voert als oorzaken voor extremisme o.a. aan: het sociaal-economisch achterblijven van bepaalde groeperingen (kleine middenstand, boeren, dezgn. ‘poor whites’ in het zuiden van de VS), statusinconsistentie (het bekleden van sociale posities van sterk uiteenlopend hiërarchisch niveau in de verschillende maatschappelijke deelgebieden) en het behoren tot een gediscrimineerde groep (negers in de VS, Surinamers in Nederland). Dit werkt persoonlijke frustraties, desoriëntering en vervreemding in de hand, die tot onverzoenlijkheid met de bestaande orde aanleiding kunnen geven, en dus tot extremisme.
Voor de publiciteitsmedia vormt extremistisch gedrag dikwijls een interessant gegeven om het spectaculaire karakter ervan. Gijzeling en andere vormen van bedreiging van politici, industriëlen, diplomaten, maar vooral van willekeurige burgers geven aan de dader derhalve een onevenredig grote publiciteit, welke hij aangrijpt voor het verkondigen van zijn denkbeelden over bepaalde onderwerpen. In de internationale verhoudingen zijn het de laatste jaren m.n. de Palestijnen die langs deze weg aan hun op zichzelf wellicht niet zo extremistische ideologie veel publiciteit geven. In diverse andere landen (o.a. Argentinië, Noord-Ierland, Italië) grijpen aanhangers van ideologieën die met de heersende opvattingen niet kunnen harmoniëren, en die men dus extremistisch kan noemen, veelvuldig naar de bovengenoemde terreurvormen. zie terrorisme. LITT. S.M.Lipset, Political man (1963); G.A.
Kooy, Het échec van een ‘volkse’ beweging (1964); A.T.J.Nooy, Maatschappij en Boerenpartij; wie is deviant? (in: Sociol. Gids, 1970).
