[Gr. ekstasis], v. (-en) toestand van buiten zichzelf zijn; verrukking, geestvervoering.
Het verschijnsel van de extase komt overal ter wereld voor en in allerlei vorm, voornamelijk in verband met het religieuze leven. Het neemt de vorm aan van ‘bezetenheid’ als men een vreemde macht in het spel waant, een god of geest die zich van iemand meester maakt, waardoor hij gaat spreken of handelen buiten zijn eigen bewustzijn om. Zo is het in vele gevallen met het sjamanisme, maar ook met het profetisme voorzover dat een extatisch karakter draagt. Ook de mystiek kent extase: naast de stille, contemplatieve vormen (b.v. yoga in India, christelijke en islamitische mystici) komen er wilde, orgiastische extasen voor, die leiden tot ‘uitzinnig’ gebaren en lallen (volksvroomheid in India, het nabije oosten en Afrika). Extase kan zowel spontaan zijn als kunstmatig; men kan haar opwekken door wilde dans, opwindende muziek, roesdranken e.d.; primitieve profeten en waarzeggers, derwisjen enz. bedienen zich daarvan om zichzelf te ontledigen, zodat de geest of de godheid in hen komen kan. Want de extase maakt het enthousiasme mogelijk, het door de godheid bezield zijn. LITT.
M.Eliade, Techniques de yoga (1948); W.H.Beuken, Heilige dronkenschap; Jan van Ruusbroec (1951); M.Éliade, Le chamanisme (1952); J. Leurs, Ecstatic religion (1971).
