[Gr. ethnos, volk, Lat. centrum, middelpunt], o., houding waarbij men de gewoonten en normen van een andere cultuur beoordeelt naar de normen van de eigen groep.
In het etnocentrisme worden de eigenschappen en vermeende eigenschappen van de eigen groep overdreven positief gewaardeerd, terwijl de eigenschappen van andere groeperingen met wantrouwen en minachting worden bekeken, en beoordeeld naar de normen en waarden van de eigen groep (zie groepsnorm). Oorspronkelijk had het begrip etnocentrisme een beperkte betekenis: het eigen volk als centrum en richtsnoer voor waarnemen, beoordelen en handelen. In de sociale wetenschappen heeft het woord een ruimere betekenis gekregen: de houding van een individu of groep ten opzichte van andere groepen. De meest bekende vormen van etnocentrisme zijn: chauvinisme, racisme en nationalisme; verschijnselen die er vaak mee samengaan zijn: vooroordeel, vijandigheid en discriminatie.
In de sociale psychologie is op grote schaal onderzoek verricht naar zgn. etnische stereotypen: eigenschappen die men te zamen toeschrijft aan één bevolkingsgroep. Dergelijke stereotypen blijkt een kind vrij vroeg aan te leren, wat wellicht verklaart waarom zij zo diep geworteld zijn in het denken van volwassenen. In de persoonlijkheidsleer wordt etnocentrisme genoemd als een van de kenmerken van de autoritaire persoonlijkheid. Men neemt aan dat etnocentrisme bij een persoon beschouwd moet worden als een werkzame methode om de angst voor wat men niet is en niet begrijpt, te bedwingen. Rigide opgevoede personen zouden van dit middel vaak gebruik maken. Anderzijds is het duidelijk dat maatschappelijke factoren, werkloosheid, gebrek aan voorlichting en scholing, politieke doelstellingen e.d. bij kunnen dragen tot extreme vormen van etnocentrisme op grotere schaal.
De centrale en nog open vraag is, of etnocentrisme als een zelfstandige factor b.v. oorlog of discriminatie veroorzaakt, of dat het slechts dient ter ondersteuning van een bestaande politiek, die door andere factoren is bepaald.
LITT. R.LeVine en D.Campbell, Etnocentrism. Theories of conflict, ethnic attitudes and group behaviour (1972).
