Benjamin, (sinds 1876) graaf van Beaconsfield, Engels staatsman en schrijver, *21.12.1804 Londen, ♱19.4.1881 Londen; van joodse afkomst. Disraeli begon zijn carrière als klerk op een advocatenkantoor; daarnaast schreef hij.
In 1832 ging hij in de politiek als onafhankelijk radicaal; in 1837 sloot hij zich aan bij de conservatieve partij (Tories). Aanvankelijk was Disraeli een aanhanger van de politiek van premier Robert Peel, maar in de jaren veertig sloot hij zich aan bij Young England, een groep kritische conservatieven. In 1845 stelde Disraeli zich aan het hoofd van een groep conservatieven die zich verzetten tegen de afschaffing van de graanwetten (zie Corn Laws) door Peel. Na de val van het kabinet-Peel (1848) werd Disraeli leider van de oppositie in het Lagerhuis. In 1852 werd hij minister van Financiën in het eerste kabinet-Derby, dat reeds in hetzelfde jaar ten val werd gebracht. In 1858 bekleede hij deze functie opnieuw in het tweede kabinet-Derby.
Disraeli’s voorstel tot wijziging van het kiesrecht bracht dit kabinet ten val. In 1866 werd hij lid van het derde kabinet-Derby en werd zijn nieuwe ontwerp voor kiesrechthervorming aangenomen; het aantal kiesgerechtigden werd hierdoor verdubbeld (1867). Hij volgde Derby als eerste minister op, maar werd reeds in 1868 tot aftreden gedwongen. Tijdens de oppositieperiode (1868—72) ontwikkelde Disraeli een duidelijke politieke lijn voor de conservatieve partij: verdediging van de monarchie, de Kerk en het Hogerhuis; consolidatie van het Britse rijk, een harde politiek ten opzichte van Rusland en nadruk op het belang van sociale hervormingen. De verkiezingen van 1874 brachten een grote overwinning voor de conservatieve partij en het aftreden van het kabinetGladstone. Tijdens de tweede regering-Disraeli (1874-80) werd een uitgebreid programma van sociale hervormingen doorgevoerd (o.a. fabriekswetgeving en de Public Health Act).
In 1875 kocht Disraeli voor Engeland de aandelen van de Egyptische khedive in het Suezkanaal. In hetzelfde jaar werd koningin Victoria tot keizerin van India verheven. Disraeli voerde een imperialistische politiek. Hoewel de oppositie van Gladstone Engelse deelneming in de Russisch-Turkse oorlog verhinderde, verkreeg Disraeli Cyprus van Turkije en leidde zijn dreiging met Britse interventie tot het Congres van Berlijn (1878). O.m. een agrarische crisis leidde in 1880 tot een verkiezingsoverwinning van de liberalen, waarna het kabinet-Disraeli aftrad.Als schrijver heeft Disraeli vooral naam gemaakt met zijn reisverslagen over het Midden-Oosten en het door hem geïntroduceerde genre van de politieke roman. Werken: Vivian Grey (5 dln. 1826), The young duke (3 dln. 1831), Contarini Fleming (4 dln. 1832), Venetia (1837), Henrietta Temple (3 dln. 1837), Coningsby (1844), Sybil (3 dln. 1845), Tancred (3 dln. 1847), Lothair (3 dln. 1870),Endymion (3 dln. 1880).
LITT. W.F.Monypenny en G.E.Buckle, Life of B. Disraeli (6 dln. 1910-20); D.C.Somervell, Disraeli and Gladstone (1925); A.Maurois, Vie de Disraëli (1929; herz. uitg. Eng. verf. 1947); B.RJerman, The young Disraeli (1960); R.Blake, Disraeli (1966).
