Ned. gemeente in de prov. Friesland, ten zuiden van Dokkum, 94,66 km2, 17369 inw., 33 % n.h., 29 % geref., 21 % overige, 1 % r.k. en 16 % g. kerkg.
De belangrijkste dorpen zijn Birdaard (569 inw.), Damwoude (4867 inw.), Veenwouden (2645 inw.) en Zwaagwesteinde (4703 inw.). Het dorp Damwoude werd in 1971 formeel samengevoegd uit de reeds aaneengegroeide dorpen Akkerwoude, Murmerwoude en Dantumawoude. Overige dorpen in Dantumadeel: Broeksterwoude, Driesum (zetel gemeentebestuur), Janum, Rinsumageest, Roodkerk, Sijbrandahuis, De Valom en Wouterswoude. Dantumadeel ligt aan de noordgrens van de Wouden. De bodem bestaat uit zandgrond en enige zeeklei in het noorden en noordwesten. Meer dan de helft van de beroepsbevolking werkt buiten de gemeente, voornamelijk in Leeuwarden, Drachten en Dokkum.In Rinsumageest staat een tweebeukige kerk uit de 11e eeuw met zeldzame crypt onder het koor.
Janum heeft een romaanse kerk uit ca. 1200, gebouwd door Iekebroeders van het vroegere klooster Klaarkamp. In de 12e-eeuwse kerk van Damwoude bevindt zich een Hinschorgel uit 1777. Vroeger bevonden zich in Dantumadeel een aantal staten; daarvan zijn slechts Rinsmastate, als gemeentehuis in gebruik, en de Schierstins te Veenwouden, over. Litt. J.Botke, De gritenij van Dantumadiel (1933).
