prins Adam Jerzy, Pools-Russisch diplomaat, *14.1.1770 Warschau, †l5.7.1861 kasteel Montfermeil (bij Parijs). Czartoryski streed van 1791-92 tegen de Russen, werd gevangen genomen en in Sint-Petersburg gegijzeld.
Hij sloot daar vriendschap met de latere tsaar Alexander I en was van 1799-1801 Russisch gezant in Sardinië. Na de troonsbestijging van Alexander werd hij viceminister en in 1804 minister van Buitenlandse Zaken. Czartoryski’s streven Polen en Rusland in een personele unie onder Alexander te verenigen ten koste van Pruisen werd door Alexanders politiek doorkruist. In 1815 trok hij zich terug op zijn landgoed. Tijdens de Poolse Opstand (1830-31) was Czartoryski president van de Poolse regering; daarna week hij uit naar Frankrijk, waar hij naderhand veel invloed op keizer Napoleon III kreeg. Werken: Essai sur la diplomatie (1830); Mémoires (2 dln. 1888).
LITT. M.Kukiel, Czartoryski and European unity (1955); P.K.Grimstedt, The foreign ministers of Alexander I (1969); C.Morley, Czartoryski as a Polish statesman (Slavonic Review 30, 1971).
