heilige, Afrikaans kerkvader, *ca.200 Carthago, †(terechtgesteld) 258 Carthago. Cyprianus was te Carthago retor en sinds 248 bisschop.
Hij moest in 250-51 uitwijken voor de vervolgingen van keizer Decius. In 257 verbannen door keizer Valerianus, werd hij tenslotte teruggeroepen, berecht en onthoofd. Zijn getuigenis voor de rechtbank is vermaard gebleven. In de strijd om de vraag of de doop, door ketters bediend, geldig was of niet, hield Cyprianus vast aan de Afrikaanse traditie, tegen bisschop Stefanus van Rome in, die de geldigheid van deze doop verdedigde. Diegenen die door de vervolgingen afvallig geworden waren (een groot probleem in die dagen), wilde hij alleen na zware boete weer opnemen. Als zijn grote leermeester beschouwde hij Tertullianus, maar zijn pastorale werken missen diens scherpte en polemische kracht. Cyprianus’ grote betekenis schuilt in het feit dat hij als eerste een scherp omlijnde leer van de onzichtbare kerk formuleerde (in De unitate ecclesiae).
