Hernan, Spaans conquistador, *1485 Medellin (Estramadura), ♱2.12.1547 Castelleja de la Cuente. Cortés ging in koloniale dienst naar Santo Domingo (1504).
Met ca. 500 man landde hij in het begin van 1519 aan de kust van Mexico, waar hij Tabasco bezette en een aanval van Indianen, die met stenen vochten, afsloeg. Vandaar voer de vloot naar San Juan de Ulloa, het beginpunt van de reis naar het binnenland. Tot het succes van de onderneming heeft bijgedragen, dat tal van Indianenstammen, die onder het juk van de Azteken zuchtten, de Spanjaarden als bevrijders begroetten. Enige tegenstand werd geboden in de staat Tlaxcala. Nadat Cortés de stad Cholula had bezet, rukte hij met zijn door 4000 Indianen versterkte leger tegen de stad Mexico op, waar hij in 1520 door de weinig krachtige koning Montezuma vriendelijk werd ontvangen. Cortés trad zeer aanmatigend tegen Montezuma op.
De arrogantie van de Spanjaarden wekte steeds meer de ergernis van de bevolking op. Toen Cortés het garnizoen van Mexico sterk had verminderd door troepen als goudzoekers uit te sturen, overvielen de Mexicanen de Spaanse bezetting. Cortés nam Montezuma gevangen, die daarop door zijn eigen volk gestenigd werd, maar slaagde er niet in de rust te herstellen. In de nacht van 30.6.1520, de ‘noche triste’, trachtte hij zich, met roofbuit beladen uit de stad terug te trekken, waarbij hij overvallen werd en zich in Tlaxcala moest verschansen. Een nieuwe verovering van de stad Mexico (1521) gelukte na drie maanden beleg. De stad werd verwoest, geplunderd en uitgemoord.
In 1526 werd Ponce de León door Karel V naar Mexico gezonden om een onderzoek naar de gedragingen van Cortés in te stellen. Ponce de León overleed echter en werd vervangen door Estrada, die Cortés vijandig gezind was. Cortés werd naar Spanje gezonden, waar hij ten dele in zijn rechten hersteld werd; na een tweede terugroeping stierf hij vergeten en verarmd.
Uitgave: H.Cortés, Letters from Mexico, door A.R.Papden (1971).
Litt. J.Vasconcelos, H.Cortés (1941); H.R.Wagner, The rise of Fernando Cortés (1944); M.Collis, Cortés and Montezuma (1954); H.Matis, H.Cortés (1967).
