Oosthoek Encyclopedie

Oosthoek's Uitgevers Mij. N.V (1916-1925)

Gepubliceerd op 27-07-2019

Comtoise

betekenis & definitie

[Fr.], v. (-s), klok, vervaardigd in de Franche-Comté of naar het voorbeeld van een uurwerk uit die streek.

De eerste comtoise dateert uit begin 18e, de laatste uit begin 20e eeuw. In de 19e eeuw schakelde men van het handwerk geleidelijk over op fabriekmatig seriewerk. De vroegste comtoises bezitten een gesloten ijzeren ombouw, een cijferring van messing of tin en een spillegang. Aan het eind van de 18e eeuw wordt de wijzerplaat geheel geëmailleerd, de enigszins vierkante vorm van de klok verandert in een rechthoekige (het grondvlak). De ornamenten (haantjes, ranken, een muts, wapenschilden, ineengeslagen handen) worden dan niet meer gegoten, maar van dunne geperste messingplaat gemaakt. De voorstellingen wijzigen zich via gestileerde vogels en bloemenfiguren in landelijke scenes.

De slinger bestaat bij de vroege exemplaren uit in elkaar gehaakte stukjes ijzerdraad met als slingergewicht een loden of messing knopje. Later komen opvouwbare slingers, schijn-compensatieslingers en zeer druk geornamenteerde slingers in de mode, een enkele keer ziet men een slinger met een bewegend mechaniek. De gewichten zijn van ijzer. De spillegang werd in de 19e eeuw meestal vervangen door een ankergang. Bijna alle comtoises zijn voorzien van een zaagslagwerk.

< >