[Lat. combinare, samenvoegen], v. (-s),
1. verbinding, vereniging van verschillende eenheden tot een geheel, dat geheel zelf, ook van personen tot een bepaald doel (e): een van ondernemingen, van twee klassen;
2. samenvoeging in één verband, zonder dat een werkelijk geheel ontstaat: die hoed en die jas vormen een zonderlinge een wonderlijke van ambten;
3. het in onderling verband brengen van waarnemingen of denkbeelden met het doel tot een conclusie of inzicht te komen;
4. (wiskunde) samenstelling van een willekeurig aantal elementen (e).
ECONOMIE
Een combinatie wordt gevormd door aaneensluiting van juridisch zelfstandige ondernemingen in grotere vormen (belangengemeenschap). Combinatievormen kunnen zijn: een volledige samensmelting (fusie) of een aaneensluiting zonder geheel in elkaar op te gaan, b.v. als concern, trust, kartel, corner of ring. Een scherpe indeling is niet mogelijk, daar verschillende vormen in elkaar overvloeien. Ook spreekt men wel van concentratie in plaats van combinatie. Zijn de ondernemingen van ongeveer gelijke kracht, dan zal een fusie veelal vrijwillig zijn; wordt een kleine onderneming in een grotere opgenomen, dan zal het meestal noodgedwongen zijn.
De toepassing van de moderne techniek leidde in de 19e eeuw niet alleen tot concentratie van bedrijven, maar na ca.1880 ook van ondernemingen. De moderne produktietechniek met grotere en efficiëntere machines en daarvoor noodzakelijke grote investeringen maakte grotere eenheden nodig. Via vergroting, specialisatie en standaardisatie van de produktie werd een efficiëntievergroting en daarmee kostenverlaging en winstvermeerdering nagestreefd, terwijl ook de kosten, verbonden aan de moderne methoden van verkoop, reclame, research en marktonderzoek e.d. door een samengaan van ondernemingen gunstig beïnvloed kunnen worden of een groter rendement kunnen opleveren. Daarbij komt dat de combinatie het verkrijgen van de noodzakelijke middelen op de kapitaalmarkt kan vergemakkelijken. Naast deze rationalisatieen financieringsmotieven, die vooral tot de nauwere samenwerkingsvormen leiden (concern, holding company), kunnen ook marktoverwegingen, zoals het uitschakelen van concurrentie, het bereiken van een gunstiger positie op inen/of verkoopmarkten, het stabiliseren van de markt of verkoopstimulering een doelstelling van combinatie zijn, in het bijzonder bij de minder vérgaande, zoals de trust en de verschillende kartelvormen. Andere oogmerken kunnen nog zijn het streven naar macht en aanzien, naar bijzonder hoge monopoliewinsten, naar bevordering van de doorzichtigheid van de markt enz.
Men onderscheidt horizontale combinatie, waarbij gelijksoortige ondernemingen of ondernemingen die een zelfde stadium van het produktieproces verzorgen, samengaan, en verticale combinatie, een samengaan van ondernemingen die opeenvolgende stadia verzorgen (integratie). Het kartel is overwegend een horzontale combinatie. Soms is de combinatie horizontaal én verticaal, b.v. bij het concern; doel is daarbij veelal, voor het verkrijgen van grondstoffen of de afzet van het voortgebrachte, onafhankelijk te worden van anderen. Ook spreekt men wel van diagonale combinatie of beter conglomeraat, in het geval van onsamenhangende, min of meer willekeurig bijeengevoegde ondernemingen, die uit verschillende bedrijfstakken stammen, met het voornaamste doel de rentabiliteit van het geïnvesteerde vermogen te verhogen. Het combinatieverschijnsel komt praktisch in alle takken van bedrijf voor, vooral echter daar waar over grote kapitalen moet worden beschikt en waar de mogelijkheid tot marktbeheersing aanwezig is. In de landbouw komt dit ten gevolge van de veelheid van ondernemingen, de individualistische aard van de agrariërs, maar vooral ook de afwezigheid van de noodzaak van grote investeringen in het produktieapparaat, weinig voor; voor zover nodig zoekt men een oplossing in de richting van coöperaties.
Gezien het streven naar monopolie is tegen het combinatieverschijnsel in verscheidene landen opgetreden. Bekend zijn de antitrustmaatregelen in de VS (mededingingsbeleid). In Nederland heeft de overheid op grond van de Wet Economische Mededinging de mogelijkheid in te grijpen indien een belangengemeenschap in strijd is met het algemeen belang (misbruikwetgeving). In eg-verband geldt een verbodswetgeving: de kartelverordening verbiedt alle kartels e.d. welke de handel tussen EGlanden ongunstig beïnvloeden, behoudens ontheffing als het kartel nuttig is. [drs.J.G.Morreau] LITT. H.C.Wytzes, Ondernemingsgroei en ondernemingsstrategie (1966); H.Arndt (red.), Die Konzentration in der Wirtschaft (2e dr. 1971); H.W.de Jong, Dynamische concentratietheorie (1972).
BELGIË
In België kan de overheid ingrijpen op grond van de wet van 27.5.1960 ter bescherming tegen misbruiken van economische machtspositie. Onder dit laatste verstaat men de positie waarin een natuurlijke persoon of rechtspersoon of een groep van deze personen de macht bezit om door nijverheids-, handels-, landbouw- of financiële verrichtingen een overwegende invloed op de bevoorrading van goederen- mof kapitaalmarkt, op de prijs of de hoedanigheid van een bepaalde waar of dienst uit te oefenen. Er is misbruik wanneer een of meer personen die een economische machtspositie bekleden, op het algemeen belang inbreuk maken door praktijken die de normale werking van de mededinging vervalsen of beperken, of een hinderpaal vormen hetzij voor de economische vrijheid der voortbrengers, verdelers of verbruikers, hetzij voor de ontwikkeling van produktie of ruilverkeer. Het KB nr. 62 van 13.2.1935 laat in welbepaalde gevallen de instelling van een economische reglementering toe, met als oogmerk de bevordering van het algemeen belang.
Het zijn ‘kartelstimulerende’ maatregelen vermits elke beroepsgroepering van producenten of verdelers de uitbreiding kan vragen over al de andere voortbrengers of verdelers, behorende tot dezelfde tak van nijverheid of handel, van een door haar vrijwillig opgenomen verplichting inzake produktie, verdeling, verkoop, uitvoer of invoer. [drs.A.X. M.J.Meuleman]
WISKUNDE
Het aantal combinaties van n elementen p aan p (p < n of p = n) is het aantal manieren, waarop men uit een hoeveelheid van n elementen p elementen kiezen kan. Dit aantal wordt voorgesteld door C_n^p. Zo is C_3^2 = 3,C_5^3 = 10, algemeen is C_n^p = n!/(p!(n-p)!)(voor n!faculteit). Men spreekt ook van combinaties met herhaling van n elementen p aan p, als men uit de n elementen op verschillende manieren een groep van p elementen neemt, niet op de volgorde let en een zelfde element een willekeurig aantal malen mag herhalen. Dit aantal stelt men voor door C_n^p; p mag nu ook groter dan n zijn.
Zo is C_3^4, als men de elementen a, b, c neemt: aaaa, aaab, aabb, abbb, bbbb, aaac, aabc, abbc, bbbc, aacc, abcc, bbcc, accc, bccc, cccc. Men heeft C_n^p=((n + p 1)!)/(p!(n 1)!).
