m. (germ.), een methode van bouwen waarbij wordt uitgegaan van één centraal punt.
In de bouwkunst is centraalbouw de term voor gebouwen die om een centraal punt zijn opgetrokken en waarvan de grondvorm kan zijn een cirkel, vierkant, regelmatige veelhoek, gelijkarmig (Grieks) kruis. In de centraalbouw treedt geen bepaalde as op, die het plan richting geeft. Het inwendige is vaak overkoepeld. De centraalbouw werd in de eerste plaats toegepast bij gebouwen voor godsdienstoefening, in de renaissance ook wel voor profane gebouwen (o.a. markthallen). In Griekenland werd in de oudheid de centraalbouw al toegepast voor de tholoi (Delfi, tempel van Athena Pronaia). Het Pantheon te Rome is een voorbeeld van de klassieke Romeinse centraalbouw.
In de vroegchristelijke tijd werd centraalbouw meestal toegepast voor doopkapellen. De uit de 4e eeuw stammende H. Grafkerk te Jeruzalem is een voorbeeld van centrale aanleg. Centraalbouw kwam in het Westen weinig voor: Dom in Aken (± 800). Later, tijdens de renaissance en de barok werd de centraalbouw veel toegepast (ontwerp van Bramante voor de Sint-Pieter in Rome). In Nederland ziet men centraalbouw vaak in protestantse kerkbouw: Marekerk in Leiden.
LITT. W. Götz, Zentralbau und Zentralbautendenz in der gotischen Architektur (1968).
