Benvenuto, Italiaans goudsmid, beeldhouwer, bronsgieter en schrijver, *3.11.1500 Florence, †14.2.1571 Florence. Cellini werd opgeleid tot goudsmid en legde zich vervolgens toe op de beeldhouwkunst.
Hij verbleef van 1519-40 in Rome en van 1540-45 in Frankrijk.In 1545 keerde hij terug naar Florence. Cellini werkte voor de pausen Clemens VII en Paulus III (1523-40 als medailleur), voor Frans I te Parijs en te Fontainebleau (1540-45); zijn elegante maniëristische Nymf van Fontainebleau (1543-44, Louvre, Parijs) heeft een grote invloed gehad op de Franse beeldhouwkunst. Daarna was hij tot aan zijn dood in dienst van Cosimo I de’ Medici te Florence.Cellini’s kracht ligt vooral in de fijne bewerking van details; hij onderging de invloed van Michelangelo en van de klassieke oudheid.
Zijn beeldhouwwerk wordt gerekend tot het maniërisme maar bezit een eigen, door edelsmeedkunst beïnvloede, stijl. Zijn bekendste werk als goudsmid is het zoutvat van Frans I (Wenen). Zijn belangrijkste beeldhouwwerken zijn: Perseus met het hoofd van de Medousa in de Loggia dei Lanzi (Florence), waarvan vooral het voetstuk met zijn verfijnde beelden en zijn gedetailleerde versieringen en zijn fantasie karakteristiek is voor deze kunstenaar; de marmeren levensgrote Christus in het Escorial bij Madrid, en een buste van Cosimo I in het Bargello te Florence. Cellini beschreef zijn avontuurlijk leven in zijn Vita di Benvenuto Cellini (begonnen in 1558; Ned. vert. Het leven van B. Cellini, 1969), grondslag voor de opera Benvenuto Cellini (1838) van H.
Berlioz. Hij schreef verder o.a. twee traktaten over goudsmeedwerk en sculptuur (Trattati dell’orificeria e della scultura).
LITT. H. Focillon, B. Cellini (1911); H. Cust, B. Cellini (1912); E.
Allodori, B. Cellini (1930); B. Maier, Umanità e stile di B. Cellini (1952); E. Camesasca, Tutta l’opera del Cellini (1955); B. Maier, B. Cellini(1968).
