[Lat.], v. (-sae),
1. oorzaak;
2. geval, zaak: Roma locuta (est), causafinita (est), Rome (de paus) heeft gesproken, de zaak is afgedaan, discussie gesloten;
3. rechtszaak; oorzaak van een rechtshandeling, verbintenis of verkrijging; rechtsgrond van een overeenkomst; doel van de overeenkomst.
In Nederland is met betrekking tot de voorwaarde voor het tot stand komen van een causa, overeenkomst (art. 1356 Ned. BW noemt als een van de vereisten het bestaan van een geoorloofde oorzaak) een uitvoerige discussie ontstaan over de vraag of deze voorwaarde de verbintenis die uit de overeenkomst voortvloeit, geldt, dan wel de rechtshandeling zelf. Zij die menen dat er voor het bestaan van een verbintenis een geldige oorzaak moet zijn, omschrijven deze als de maatschappelijk-economische rechtvaardigingsgrond voor de verbintenis. Zij die menen dat de rechtshandeling (de overeenkomst) een geldige oorzaak moet hebben, verdedigen dat hiermee bedoeld moet zijn de strekking van de overeenkomst. In het Ned. Ontwerp-BW wordt niet meer over het vereiste van een geoorloofde oorzaak, hetzij voor het bestaan van een verbintenis, hetzij voor het tot stand komen van een overeenkomst, gesproken.
De bestaande jurisprudentie aanvaardt het standpunt dat met oorzaak de strekking wordt bedoeld. De oorzaak voor een geldige overdracht van eigendom of het tot stand komen van een zakelijk recht wordt titel genoemd. Hiermee wordt bedoeld dat er voor een wijziging of totstandkoming van een zakelijk recht, behalve de beschikkingsbevoegdheid van de bewerkers daarvan, ook nodig is een gerechtvaardigde reden daarvoor. Daarbij rijst de vraag of, indien de reden (meestal een verbintenis uit overeenkomst) later met terugwerkende kracht vervalt, daarmee ook de overdracht van het eigendom of de totstandkoming van het zakelijk recht komt te vervallen, causaal stelsel.
LITT. G.J.Scholten, De oorzaak van de verbintenis uit overeenkomst (diss. 1934).
