eigenlijk: Pieter Kanijs, Ned. heilige en kerkleraar, *8.5.1521 Nijmegen, ♱21.12.1597 Freiburg. Canisius studeerde te Keulen, werd in 1543 jezuïet, in 1546 priester en in 1549 te Bologna doctor in de theologie.
Vanaf 1549 wijdde hij zich als hoogleraar en prediker, o.a. te Ingolstadt, Wenen, Praag, Augsburg, Inssbruck en München, aan het herstel van de Rooms-Katholieke Kerk.Sinds 1580 verbleef hij te Freiburg. Als eerste overste der Opperduitse prov. organiseerde Canisius de jezuïetenorde in Duitsland. Als raadsman van pausen, vorsten, bisschoppen en pauselijke legaten beïnvloedde hij de kerkelijke politiek.
Vooral als schrijver had hij grote invloed, in het bijzonder door de drie katechismussen die hij resp. voor ontwikkelden (Summa doctrinae christianae, 1555), studerenden (Catechismus parvus catholicorum, 1558) en kinderen (1556) redigeerde. Canisius, die als een der voornaamste leiders van de Contrareformatie wordt beschouwd, benaderde de protestanten op een irenische wijze. Canisius wordt de tweede apostel van Duitsland genoemd.
Hij werd in 1925 heiligverklaard. Feest op 21 december. Uitgaven: Cathechismi latini et germanici, editio critica, door F. Stretcher (2 dln. 1933—36); Beati Petri Canisii epistulae et acta, door O.Braunsberger (8 dln. 1896—1923); Meditationes, door F.Streicher (2 dln. 1939-55).
LITT. J.van Ginneken, Peter Kanis van Nijmegen (1928); J.Brodrick, Saint P.Canisius (1935); A. Rohrbasser, P.Canisius (1954); E.M.Buxbaum, P. Canisius und die kirchliche Erneuerung des Herzogtums Bayern (1973).
