Duits schrijver, *21.12.1917 Keulen. Böll was van 1938–45 in dienst, raakte in Amerikaanse krijgsgevangenschap en studeerde vervolgens germanistiek.
Sinds 1951 heeft hij van het schrijven zijn beroep gemaakt. Zijn oorlogsnovelle Der Zug war pünktlich (1949) tekent de wanhoop en verlatenheid van de huidige mens, evenals de korte verhalen in Wanderer, kommst du nach Spa.. (1950), en de romans Wo warst du Adam? (1951), Und sagte kein einziges Wort (1953) en Haus ohne Hüter (1954).
De theoretische fundering van zijn werk legde Böll neer in Frankfurter Vorlesungen (1966) en een biografie in Über mich selbst (1958). Hoewel de letterkundige waarde van Böll steeds omstreden wordt, is hij toch wel de chroniqueur bij uitstek van het Duitsland na de Tweede Wereldoorlog.
Böll toonde als een der eersten voor zijn landgenoten de zinneloosheid van de geperfectioneerde massamoorden van het Derde Rijk en de onuitwisbaarheid van Duitslands schuld aan. Hij legde de puinhopen, de ‘Onkelehen’, de wanhoop van de terugkerende krijgsgevangenen voor altijd vast.
Door zijn stellingname ten opzichte van de anarchistische Baader-Meinhofgroep haalde hij zich een hetze van het machtige krantenconcern van Springer op de hals. Toen hij bij zijn landgenoten weinig steun vond, legde hij uit protest zijn PEN-voorzitterschap neer.
In 1974 trok Böll, een van de weinige Duitse schrijvers aan wie de Nobelprijs werd verleend (1972), internationaal de aandacht door zijn huis open te stellen voor de uit de USSR verbannen schrijver A. Solzjenitsin.
Tot zijn beste werk wordt tot nu toe gerekend Billard um halbzehn (1959); voorts Ansichten eines Clowns (1963), waarin hij, evenals in zijn Brief an einen jungen Katholiken (1958) uitdrukkelijk stelling neemt tegen de zelfgenoegzaamheid van de kerk, en Ende einer Dienstfahrt (1966). Alhoewel Gruppenbild mit Dame (1972) hoge oplagen haalde, wordt de oorlog in deze roman zo onwaarachtig en gemaakt humoristisch behandeld, dat Bölls vertelkracht gebroken lijkt.
In 1974 verscheen het tegen de macht van de sensatiepers gerichte Die verlorene Ehre der Katharina Blum oder: Wie Gewalt entstehen und wohin sie führen kann, dat door V.Schlöndorff werd verfilmd.
LITT. H.E.Käufer, Das Werk H.Bölls (2e dr. 1963); L.Hoffmann, H.Böll (1965); W.J.Scharz, Der Erzähler H.Böll (1967); W.Lengning, H.Böll (1968; bibliogr.).
