Giovanni Lorenzo (Gianlorenzo), Italiaans beeldhouwer en architect, *7.12.1598 Napels, ✝️28.11.1680 Rome. Bernini was als beeldhouwer toonaangevend voor de Italiaanse hoogbarok.
In zijn werken streefde hij naar bewogen composities, ingewikkelde houdingen, natuurgetrouwe weergave, schilderachtige afwisseling van licht en schaduw door grillige vormen en naar het uiten van heftige gemoedsaandoeningen (vooral de extase en marteling van heiligen). Hij betrekt de ruimte bij zijn beelden; hij geeft beweging, maar hij concipieert zijn figuren vanuit één gezichtspunt. Reeds uit zijn vroege werk blijkt een zelfstandige ontwikkeling: eneas en Anchises (1618), David (1619), Apollo en Dafne. In de Roof van Proserpina (1620—22) vertolken de gebaren de intensiteit van de actie en wordt de nadruk gelegd op de handeling. Het beeld dat de H.Bibiana (1624—26) voorstelt, drukt in een schijnbaar minder bewogen vorm een zielstoestand uit op het hoogtepunt van ontroering. Met deze benadering van het onderwerp schiep Bernini een stijl die honderd jaar zou worden nagevolgd.
Hij maakte ook een reeks portretten; de vroege geven de voorgestelde nog in rust weer, zoals dat ook in de 16e eeuw gebeurde, o.a. Paulus V (1618) en Urbanus VIII (1623—24). Bij de latere portretten richt de geportretteerde zich schijnbaar tot een ander; er komt daardoor grotere levendigheid in de voorstelling, o.a. Scipione Borghese (1632), Frans I d’Este van Modena (1650-51), Lodewijk XIV van Frankrijk. In de Santa Maria della Vittoria (Rome) wist hij met zijn groep Extase van de H.Teresia (1644-52) een grote eenheid tussen architectuur en sculptuur te bereiken; alles is afgestemd op het drama dat zich op het altaar afspeelt. Naast een aantal grafmonumenten o.a. van Urbanus VIII (1642—47, Sint-Pieter, Rome) ontwierp Bernini ook fonteinen, o.a. de Tritonfontein (1640, Piazza Barberini, Rome) en de Vierstromenfontein (Piazza Navona, Rome). ernini was tevens een van de belangrijkste bouwmeesters van zijn tijd.
Met Carlo Maderno werkte hij aan het Palazzo Barberini (1625—33, Rome). In 1629 volgde hij Maderno op als opperbouwmeester van de Sint-Pieter, waar hij het grote tabernakel oprichtte, verscheidene beelden uitvoerde en de beroemde colonnade rond het Sint-Pietersplein bouwde.
Litt. M.Reymond, Bernini (1911); H.Brauer en R.Wittkower, Die Zeichnungen des Berninis (1931); A.Gessner, Bernini (1938); R.Pane, Bernini, architetto (1953); R.Wittkower, G.Bernini, the sculptor of the roman baroque (1955); H.Mibbard, Bernini (1965); H.Kauffmann, G.L.Bernini, die figurlichen Kompositionen (1970).
