v. (-ën), behandeling van de verschillende theoretische kwesties die zich bij het heffen van belastingen voordoen.
Belangrijk bij de belastingtheorie zijn o.a. de vragen wat de rechtsgrond van de belasting is en volgens welke beginselen belasting geheven dient te worden. In de loop der tijden zijn verschillende rechtsgronden naar voren gebracht, o.a. het zgn. assurantiebeginsel, dat als voornaamste werkzaamheid van de overheid ziet het veilig stellen van het inkomen en vermogen van de burgers (dus analoog aan een verzekeringsmaatschappij). Andere belastingtheorieën, die opnieuw nauw samenhangen met staatkundige opvattingen over het recht van de overheid om belasting te heffen van de burgers, zijn b.v. te omschrijven als prestatie- of equivalentietheorieën: de belasting wordt gezien als de vergoeding voor de prestatie die de overheid levert, waarbij volgens bepaalde varianten van deze belastingtheorieën er evenwaardigheid moet zijn tussen de belasting en de door de staat verleende diensten. Tegenwoordig heeft men nauwelijks meer behoefte aan een verklaring voor de belastingheffende bevoegdheid van de staat, hetgeen samenhangt met de wijzigingen in de opvattingen over de taak van de staat. Naast het doel van dekkingsmiddel ontwikkelde de belasting zich tot een instrument tot ondersteuning van het algemene overheidsbeleid op sociaal en economisch terrein. Over de beginselen voor de belastingheffing is eveneens in de loop der tijd veel nagedacht, b.v. het draagkrachtbeginsel: ieder lid van de gemeenschap moet bijdragen naar draagkracht.
In concreto blijkt het echter heel moeilijk vast te stellen hoe b.v. een inkomstenbelastingtarief, alleen gebaseerd op dit beginsel, eruit zou moeten zien. Wel acht men veelal inherent aan dit beginsel dat er een belastingvrij minimum moet zijn, terug te voeren tot het recht op een minimale bestaanszekerheid voor allen.
LITT. W.H.van den Berge, Beginselen van de belastingheffing (1949); WJ.de Langen, Grondbeginselen van het Ned. belastingrecht (2 dln. 1954—58); J.van Houtte, Beginselen van het Belg. belastingrecht (1966); H.J.Hofstra, Inl. tot het Ned. belastingrecht (1974).
