een verzameling wetten van het Byzantijnse Rijk, bijeengebracht op initiatief van keizer Basileios de Macedoniër en voltooid onder keizer Leo de Wijze (886-911).
De Basilika zijn niet het resultaat van originele arbeid, maar berusten geheel op de codificatie van Justinianus. De inhoud van de Basilika wordt gevormd door Griekse samenvattingen en vertalingen van teksten uit de Digesta, de Institutiones, de Codex Iustinianus en sommige Novellae. Teneinde een overzichtelijke en bruikbare wetgeving tot stand te brengen, streefde men ernaar om teksten uit deze bronnen, die dezelfde juridische materie behandelden, in één titel centraal bijeen te brengen, zulks onder het delgen van verouderd, overbodig of controversieel tekstmateriaal. Aangezien de originele Latijnse tekst door de Byzantijnse juristen niet meer goed werd begrepen, werd voor alle onderdelen - behalve voor de immers voor het grootste deel oorspronkelijk in het Grieks gepubliceerde Novellae - gebruik gemaakt van Griekse Summae: de Digestenteksten zijn ontleend aan een Summa van een ook voor de Byzantijnse juristen onbekend auteur, door hen al Anonymus (onbekende) genoemd; de Codexteksten zijn ontleend aan het grote commentaar van Thalelaios, de Institutenteksten zijn ontleend aan de ook buiten de Basilika om bewaard gebleven en vermoedelijk aan Theophilos toe te schrijven Paraphrasis graeca Institutionum. Een aantal handschriften van de Basilika is bovendien voorzien van Scholia, verklarende teksten ten dele ontleend aan geschriften van vroeg-Byzantijnse, soms prejustiniaanse juristen (zgn. oudere scholiën), ten dele aan werken, geschreven na de totstandkoming van de Basilika.
Van deze laatste categorie stammen sommige scholiën nog uit de 13e eeuw. Hoewel in deze scholiën over het algemeen weinig vruchten van zelfstandig en creatief denken zijn te vinden en zij verraden hoe weinig begrip men had van zowel de oorspronkelijk Justiniaanse teksten alsook van de eisen van de contemporaine rechtspraktijk, bieden zij een belangwekkend overzicht over de Byzantijnse rechtswetenschap gedurende vele eeuwen. Ongeveer tweederde deel van de Basilika is bewaard gebleven. Uitgaven: G.E. Heimbach, Basilicorum libri 60 (1833-70, met Lat. vert.); H.J. Scheltema, H. v.d.
Wal e.a. (1953; tot dusver verscheen de tekst van de boeken 1-42 en de scholiën in de boeken 1-48). [prof. mr. J.E. Spruit].
LITT. B.H.D. Hermesdorf, Schets der uitwendige gesch. van het Romeins recht (7e dr. 1972).
