[Gr. barys, zwaar], o., scheikundig element uit de groep van de aardalkalimetalen.
Barium, symbool Ba, werd in 1774 door C.W. Scheele ontdekt en in 1808 door D. Davy door elektrolyse bereid. Barium is een zilverwit, zacht metaal (iets harder dan lood) met een volumieke massa van 3590 kg/m3. Het reageert met zuurstof en water zoals de alkalimetalen, maar niet zo heftig. Barium is moeilijk te bereiden. De beste methode is de reactie met de elementen silicium of aluminium: 4BaO + 2Al ➝ BaO.Al2O3 + 3Ba (gas).
Het barium wordt afgedestilleerd en gecondenseerd. Bariumverbindingen zijn wit, tenzij zij afgeleid zijn van een gekleurd zuur. Zij zijn giftig. Bariumoxide en bariumhydroxide zijn in water matig oplosbaar, zodat deze op het metaaloppervlak vastgehecht blijven en dit tegen verdere inwerking beschutten. Vele van de bariumzouten zijn oplosbaar als carbonaten, oxalaten, sulfaten en fosfaten.
Barium reageert gemakkelijk met stikstof tot nitride. De meest karakteristieke reactie is die met SO4-ionen, waardoor het zeer weinig oplosbare bariumsulfaat ontstaat. Bariumzouten geven aan een kleurloze vlam een groene kleur, daar de karakteristieke lijnen van het bariumspectrum in het groene deel van het spectrum liggen. Van barium zijn zowel stabiele als instabiele isotopen bekend.
Voorkomen en gebruik. Barium komt in de natuur niet in vrije vorm voor. De buitenste aardkorst bevat gemiddeld 0,04% Ba, waarvan het merendeel is opgenomen in het kristalrooster van kaliveldspaat (zie orthoklaas). Het sulfaat en het carbonaat van barium zijn zeer slecht oplosbaar, waardoor het in zeewater praktisch afwezig is, in tegenstelling tot de overige kalk-alkalimetalen. Bariet (BaSO4) en witheriet zijn de enige mineralen van economische betekenis. Zij komen voor in gangen en lagen, soms als begeleidende mineralen van sulfidische ertsen, waaronder galeniet.
De barietproduktie bereikte 4,4 mln. t in 1973. De grootste producenten zijn de VS, gevolgd door West-Duitsland en Mexico. Wereldreserves van 200 mln. t zijn aangetoond (een belangrijk deel in Thailand).
Ruim de helft van de produktie vindt toepassing in de dikspoeling voor diepboringen, m.n. van aardolie en -gas: zij verhoogt het gewicht van de spoeling (en daarmee de tegendruk op de wanden van het boorgat) door de relatief hoge volumieke massa van bariet. Andere toepassingen zijn: vulmateriaal in o.a. linoleum, rubber en verfstoffen. Barium vindt verder toepassing in de bereiding van bijzondere glassoorten.
