(balsemde, heeft gebalsemd),
1. met balsem of andere welriekende dingen geurig maken;
2. een lijk inwendig van bederfwerende stoffen voorzien ;
3. met geneeskrachtige balsem lichaamspijn verzachten; (fig.) door troost en opbeuring smart lenigen: balsemende woorden.
Balsemen werd reeds in de vroegste geschiedenis bij diverse volken toegepast. In de Egyptische oudheid was het een ware kunst. Daaraan is het te danken dat de Egyptische mummies gedurende vele eeuwen zó goed bewaard zijn gebleven, dat van velen nog een goede indruk kon worden verkregen over de fysieke gesteldheid van de betrokkenen tijdens het leven. Het balsemen bij de Egyptenaren begon met het verwijderen van de ingewanden. De lichaamsholten werden opgevuld met aromatische stoffen, b.v. mirre en kaneel.
Daarna werd het stoffelijk overschot langdurig in een bad ‘nitron’ gedompeld, waarvan onbekend is gebleven wat dit eigenlijk was. Na drogen aan de lucht werd het lijk ingewreven met balsems, bestaande uit welriekende en bederfwerende harsen. Tenslotte volgde omwikkeling met 200-300 m band. De behandeling nam enkele maanden in beslag. Bij minder hoogstaande en welgestelde lieden werden ook wel eenvoudiger methoden toegepast, b.v. met gebruik van asfalt of bitumen.
In latere eeuwen heeft balsemen nooit meer die toepassing gevonden als bij de Egyptenaren. De methoden waren ook minder volmaakt. In moderne tijd is echter in landen als Amerika, Engeland en Rusland de belangstelling voor het balsemen aanzienlijk toegenomen. Vooral als het stoffelijk overschot over grote afstand vervoerd moet worden of ook door andere oorzaak vertraging van de begraving onvermijdelijk is, kan balsemen om hygiënische en psychologische redenen aanbevelenswaardig zijn. De moderne behandeling bestaat uit het doorspoelen van het vaatstelsel met bederfwerende en desinfecterende vloeistoffen.
De ingewanden worden soms nog verwijderd of afzonderlijk ingespoten. Als vloeistof komen in aanmerking alcohol of oplossing van sublimaat en formol. Door bepaalde toevoegingen wordt tevens getracht de natuurlijke kleur te behouden. In de VS, waar de cultus van het begraven of cremeren tot een statussymbool is verheven, wordt veel gebalsemd.
