Bachelard - Jachelard Gaston, Frans filosoof, *27.6.1884 Barsur-Aube,♱ l6.10.1962 Parijs. Bachelard, lid van de Académie des Sciences morales et politiques, was hoogleraar filosofie te Dijon (1930—40) en Parijs Sorbonne). De kennistheorie is in zijn filosofie het belangrijkste thema. Uitgangspunt daarbij is dat het rationele steeds zichtbaar wordt doordat het zich manifesteert als een scheppingsproces.
Dit proces wordt niet gezien als metafysica, als evolutie (zoals bij Bergson). Het specifieke van het proces is dat niet de continuïteit, maar de discontinuïteit de creativiteit van het intellect en de voortgang van de wetenschap kenmerkt. De assumptie van continuïteit vormt in deze visie een metafysische hindernis om de ware toedracht te zien. Dit is echter pas waar te nemen als men de continuïteit zelf als metafysica heeft ontmaskerd.
Bachelards filosofie leidt tot een nieuw rationalisme (surrationalisme) dat het kenresultaat niet als conceptualisatie opvat maar als ‘connaissance approchée’ (benaderde kennis). Fundamenteel zijn uitspraken als ‘begrijpen is begrijpen wat men niet begrepen heeft’ of ‘in de wetenschappen zijn er geen eerste waarheden, er zijn slechts fouten’. Wat Bachelard probeerde, is filosofie en wetenschappen op elkaar af te stemmen en samen te brengen met de kunst als uitingen van een en dezelfde cultuur.
Bachelards kennistheorie, die gedeeltelijk parallel loopt met de kritische theorie en Husserls fenomenologie, is later door structuralisten als Foucault en Althusser tot uitgangspunt gekozen.
Werken: Essai sur la connaissance approchée (1928), La valeur inductive de la relativité (1929), Le pluralisme cohérent de la chimie moderne (1932), L’intuition de l’instant (1932), Les intuitions atomistiques (1933), Le nouvel esprit scientifique (1934), La dialectique de la durée (1936), La formation de l’esprit scientifique (1938), La philosophie du non (1940), L’eau et les rêves (1942), L’air et les songes (1943), La terre et les rêveries de la volonté (1948), Le rationalisme appliqué (1949), L’activité rationaliste de la physique contemporaine (1951), Le matérialisme rationnel (1953), La poétique de l’espace (1957), La poétique de la rêverie (1960), La flamme d’une chandelle (1961).
LiTT. Hommage à G.Bachelard (1957); F.Dagognet, G.Bachelard (1965); F.Pire, De l’imagination poétique dans l’oeuvre de G.Bachelard (1967); G.Ganguilhem, Sur une épistémologie concordataire (1968); D.Lecourt, L’épistémologie historique de G.Bachelard (1969); D.Lecourt, Pour une critique de l’épistémologie (1972); D.Lecourt, Bachelard, le jour et la nuit (1974).
