m. (-en),
1. in de Rooms-Katholieke Kerk een monnik die leeft volgens de regel die wordt toegeschreven aan Augustinus ;
2. maateenheid van twaalf punten in het typografisch maatsysteem van Didot.
KLOOSTERWEZEN. Tot de augustijnen behoren de augustijnen-eremieten, augustijnen-recollecten en de ongeschoeide augustijnen. Augustijnen-eremieten (Lat.: Ordo Eremitarum Sancti Augustini, afgekort OESA, sedert 1963 OS A. Uit de kloostergemeenschappen die Augustinus rond zich verenigde, groeiden vooral in de 12e en 13e eeuw verschillende congregaties van eremieten (b.v. wilhelmieten, johannes-bonieten enz.) die in 1256 op last van Alexander iv werden samengebracht op een groot verenigingskapittel te Rome. Onder leiding van kardinaal Riccardo Annibaldi werd de vereniging tot orde. In 1257 volgde de kerkelijke goedkeuring. In 1290 werden de regels van de orde te Regensburg goedgekeurd, waarna de orde zich snel uitbreidde.
Omstreeks 1490 telde zij 2000 kloosters met 30000 leden. Na 1500 werden vele kloosters vernield. In Duitsland schreven de hussieten hun nederlaag op het Concilie van Konstanz (1414-18) toe aan de augustijnen, waarna hun kloosters werden verwoest. Dit gebeurde ook in Engeland, Schotland en Frankrijk. In Italië, Spanje en Portugal beleefde de orde echter een grote bloei.
In Nederland werden in de 13e eeuw kloosters ge. sticht in Maastricht, Middelburg en Dordrecht. In 1853 waren alleen nog de kloosters van Utrecht, Amsterdam en Nieuwendam in functie. In 1895 werd de Ned. prov. opgericht die thans ca.300 leden telt. In totaal telt de orde ca.4500 leden die over de gehele wereld verspreid zijn. Het algemeen bestuur zetelt in Rome. De verschillende conventen zijn verenigd in prov., die een zekere mate van zelfstandigheid bezitten.
De orde heeft Augustinus tot geestelijke vader en volgt de door hem geschreven regel. Getracht wordt om actief en contemplatief leven te verenigen, waarbij het accent valt op het gemeenschapsleven. In gemeenschap beoefenen zij gebed en apostolaat en als gemeenschap staan zij in dienst van kerk en gemeenschap, volgens de regel van Augustinus ‘een van hart en een van ziel naar God toe.’ De augustijnen houden zich vooral bezig met onderwijs, zielzorg en missiewerk. In Nederland verzorgen zij o.a. theologische leergangen. Groot opzien in de Rooms-Katholieke Kerk baarde de Nota Provinciaal Kapittel 1970, waarin vergaande voorstellen worden gedaan omtrent een fundamentele vernieuwing van het kloosterleven, die door Rome niet werden goedgekeurd.
In België vestigden de augustijnen zich in de 13e eeuw. Na een tijdperk van bloei werden in de 16e eeuw vele kloosters verwoest. Tijdens de Franse Revolutie werden de kloosters opgeheven, met uitzondering van het klooster te Gent. Augustijnen-recollecten. Eind 16e eeuw ontstond bij vele Spaanse augustijnen het plan recollectie-huizen te stichten, waar men zich beter op beschouwing en boetvaardigheid zou kunnen toeleggen.
In 1588 werd dit plan goedgekeurd. In 1602 bepaalde Clemens vin dat zij een zelfstandige prov. zouden moeten vormen. In 1912 scheidden zij zich van de orde van augustijnen af. Zij tellen thans ca. 900 leden.
Ongeschoeide augustijnen. Deze groep werd in 1592 gesticht door de Spaanse recollect Andreas Diaz. De orde verspreidde zich (na de goedkeuring in 1599) vooral in Italië en Oostenrijk. Zij hebben thans nog 20 kloosters met ca. 100 leden.
LITT. V.Hutjens, De monniken van Sint-Augustinus (1948); E.Braem en N.Teeuwen, Augustiniana Belgica illustrata (1956); L.Engelbregt (Red.), De werkende stilte (1957, p.94—121). Sedert 1951 verschijnt het tijdschrift ‘Augustiniana’ (vele Ned.talige artikelen).
TYPOGRAFIE. De augustijn dankt zijn benaming aan de in 1467 te Bazel vervaardigde uitgave van Augustinus’ De civitate Dei. De grootte van de daarin toegepaste letter kreeg in Frankrijk de naam Saint-Augustin. In de Duitssprekende landen gebruikt men het woord cicero, dat ook in Nederland, ten onrechte, ingang vond.
