Acton, John Emerich Edward Dalberg, Engels historicus, *10.1.1834 Napels, +19.6.1902 Tegernsee. Net als zijn vriend en leermeester Döllinger viel de rooms-katholieke Acton de ultramontaanse politiek der Rooms-Katholieke Kerk en de afkondiging (1870) van de pauselijke onfeilbaarheid fel aan. Anders dan met Döllinger het geval was, is het tussen Acton en de kerk echter nooit tot een definitieve breuk gekomen. Acton was zeer internationaal georiënteerd en bevriend met bekende Franse en Duitse historici als Tocqueville, Fustel de Coulanges, Sybel en Ranke.
Van 1859-65 was hij parlementslid; hij steunde de politiek van Gladstone. Acton heeft nooit een boek gepubliceerd (de grote ‘geschiedenis der vrijheid’, waarvoor hij zijn leven lang materiaal verzamelde, is nooit verschenen), maar wel vele artikelen, die van een grote eruditie getuigen, o.a. in de mede door hem opgerichte (1886) English Historical Review. In 1895 werd hij tot hoogleraar in de moderne geschiedenis benoemd te Cambridge. Op zijn initiatief kwam daar de uitgave van de omvangrijke Cambridge Modern History (14 dln. 1902-11) tot stand. Door zijn toedoen verkregen de moderne wetenschappelijke onderzoekmethoden der Duitse historici invloed in Engeland. Uitgaven: Lectures on modern history, door J.N.Figgis en R.V.Laurence (1906), The history of freedom and other essays (1907), Lectures on the French Revolution (1910).
LITT. H.Butterfield, Lord Acton (1948); L.Kochan, Acton on history (1954); H.Butterfield, Man on his past (1955); D.Mathew, Lord Acton and his time (1968).
