Action française, Franse politieke beweging, opgericht als reactie op de ommekeer in de Dreyfusaffaire 1898-99 door een groep radicale, jonge intellectuelen rond het gelijknamig tijdschrift, onder leiding van M.Pujo en H.Vaugeois. Spoedig kwam de beweging onder invloed en daarna onder leiding van Ch.Maurras.
Eveneens op de voorgrond traden J. Bainville, L.Daudet en L.Dimier. Uitgangspunt was het zgn. integraal nationalisme, wat méér inhield dan het traditionele, conservatieve nationalisme, nl.: fervente bestrijding van de Derde Republiek, democratie en parlementarisme; extreem nationalisme met germanofobe trekken, antisemitisme, soms gepaard aan antikapitalistische affecten, en antisocialisme; herstel van de monarchie in combinatie met een federatieve staatsopbouw. De aanhang, vooral voortkomend uit kringen van welgestelden, intellectuelen en studenten, werd in 1905 action painting. Jackson Pollock: ‘Reflection of the big dipper’, 1947 (Stedelijk Museum, Amsterdam) georganiseerd in de Ligue d’Action française. De beweging beschikte over eigen krant, tijdschrift, uitgeverij, wetenschappelijk instituut; bovendien over nevenorganisaties, waarvan de Camelots du Roi als knokploeg het meest in de openbaarheid kwamen. Na de Eerste Wereldoorlog trad een teruggang op door de overwinning van de Derde Republiek in de oorlog, zodat een monarchistische restauratie definitief uitgesloten leek; verder door de concurrentie van andere extreem nationalistische groepen (Croix de feu, PPF, Cagoule) en de veroordeling door Pius XI in 1926. Vooral dit laatste bracht veel verwarring, omdat de Action française als verdedigster van de Rooms-Katholieke Kerk o.a. tegen de republiek en tegen het modernisme was opgetreden; Pius XII hief de veroordeling in 1939 weer op. Tussen 194044 stelde de Action française zich resoluut op achter het Vichy-regime, ook na 1942. Daarmee verloochende zij deels haar idealen. In 1944 werd de beweging verboden.
LITT. E.Weber, Action française (1962); E.Nolte, Der Faschismus in seiner Epoche (1963); L.Thomas, L’Action française devant l’église, de Pie X à Pie XII (1965).
