slotakte van de → Conferentie over Veiligheid en Samenwerking in Europa (CVSE), op 1.1.1975 in Helsinki ondertekend door de regeringsleiders van de 35 aan de CVSE deelnemende landen. De slotakte bestaat uit vier gedeelten (‘manden’).
Het eerste gedeelte betreft de politieke principes van de Europese veiligheidspolitiek, het tweede de samenwerking op de gebieden van economie, wetenschap en technologie en het milieu, het derde de samenwerking op humanitair en ander gebied, en het vierde vervolgprocedures.Tijdens de onderhandelingen over de slotakte rezen m.n. problemen over de inhoud van de eerste en de derde ‘mand’. Ten aanzien van de eerste ‘mand’, geformuleerd in de vorm van een tiental beginselen die geacht worden de betrekkingen tussen de aan de CVSE deelnemende staten te leiden, is het Westen uiteindelijk tegemoet gekomen aan het Russische verlangen om de Europese verhoudingen zoals die sedert 1945 zijn gegroeid, te erkennen (derde beginsel). Op instigatie van de BRD is echter, met het oog op een eventuele Duitse hereniging, de mogelijkheid van vreedzame grenswijzigingen open gelaten (eerste beginsel). De Oosteuropese landen hebben het westerse verlangen gehonoreerd om de beginselen zo te formuleren, dat een Russische inval in een ander Oosteuropees land, gerechtvaardigd met een beroep op de → Brezjnev-doctrine, een schending van die beginselen is. De afspraken op militair gebied zijn beperkt tot zogenaamde vertrouwenwekkende maatregelen, waarvan de voornaamste de voorafgaande aankondiging van grote militaire oefeningen is. Ten aanzien van de derde ‘mand’ zijn de Oosteuropese landen na sterke aandrang akkoord gegaan met verruiming van de mogelijkheden van familiebezoek, van familiehereniging en van huwelijken tussen burgers van verschillende staten. Tevens is een ruimere en vrijere verspreiding van informatie toegezegd.
Vrijwel moeiteloos is overeenstemming bereikt over de tweede en vierde ‘mand’. Oost en West hebben besloten tot grotere economische samenwerking, met inachtneming van de aan beider economische systemen inherente verschillen. Ten aanzien van de vervolgprocedures werd overeengekomen in 1977 in Belgrado een vervolgconferentie te beleggen, die de ten uitvoerlegging van de slotakte tot dan toe zou moeten toetsen en zich zou moeten beraden over verdere afspraken. De Slotakte van Helsinki is geen volkenrechtelijk bindend verdrag.
Zij heeft slechts de status van een intentieverklaring.
Litt. P.van Dijk, De Slotakte van Helsinki: grondslag van een Pan-Europees stelsel? (1980).
