republiek in Zuid-Amerika, begrensd door de Atlantische Oceaan, Venezuela, Brazilië en Suriname (grens nog niet definitief), 214970 km2. Hoofdstad: Georgetown.
BEVOLKING De bevolking bedroeg in 1978 ca. 0,8 mln. Guyana heeft een snel groeiend inwonertal (gemiddelde toename per jaar van 2,4 % gedurende de periode 1970—77) dank zij een vrij groot geboortenoverschot (geboorten- en sterftecoëfficiënt van resp. 26,6 en 7,1 % in 1976). Het land heeft een zeer jonge bevolking: 33 % is jonger dan 15 jaar en slechts 3,1 % is ouder dan 65 jaar. De gemiddelde verwachte levensduur bij de geboorte bedraagt 59 jaar voor mannen en 63 jaar voor vrouwen. Het land kent ook een geringe verstedelijkingsgraad: 40 %.
ECONOMIE Guyana is een landbouwstaat, hoewel slechts 6,5 % van de totale oppervlakte voor agrarische doeleinden in gebruik is. Bijna 85 % van Guyana is met bos bedekt. Suikerriet, rijst en kokosnoten zijn de belangrijkste landbouwprodukten; bauxiet, mangaanerts, goud en diamant zijn de belangrijkste mijnbouwprodukten. Guyana is met 3,5 mln. t (1979) bauxiet een van de grootste producenten in de wereld. De genoemde produkten vertegenwoordigen 94 % van de totale uitvoerwaarde.
POLITIEK In 1976 werden, in het kader van het programma van ‘coöperatie-socialisme’, de bezittingen van de Britse trust Booker McConnell genationaliseerd. Deze onderneming bezat 82 % van de bebouwde grond en nam 85 % van de suikerproduktie en 40 % van de totale export voor zijn rekening. In aug. 1977 brak een vier maanden durende staking uit in de suikerindustrie over achterstallige winstdeling. Achtergrond van deze staking was de confrontatie tussen de (Creoolse) regering van premier Linden Forbes Burnham en de (Indische) oppositie onder Cheddie Jagan. De suikerarbeiders zijn praktisch allen Indiërs en behoren tot de armsten. Jagan verweet de regering de (Creoolse) bureaucratische elite te bevoorrechten en de economische crisis te verhalen op de armsten.
In 1978 won Burnham met 97,4 % een referendum over ingrijpende grondwetswijzigingen. Deze concentreren de macht in handen van de president. Zij maken een grondwetswijziging mogelijk met een tweederde meerderheid in het parlement in plaats van per referendum. De president krijgt het recht van veto bij parlementaire beslissingen, wijst de leider van de oppositie in het parlement aan en benoemt de voorzitter van het Hoog Gerechtshof.
Volgens Jagan was de uitslag voor 80 % frauduleus.
De collectieve (zelf)moord op 20.11.1978 van 912 leden van de Amerikaanse sekte People's Temple was wereldschokkend, maar stond buiten het politieke gebeuren van Guyana. In 1973 hadden de eerste leden van deze religieuze sekte, gevestigd te San Francisco, zich in de oerwouden van Noordwest-Guyana gevestigd op een grondgebied van ca. 12000 ha, naar hun leider 'Jonestown' genoemd.
Daar stichtten zij een landbouwcollectief. Het grootste deel van de leden was niet-blank; velen waren ex-drugverslaafden. Toen een Amerikaanse delegatie een onderzoek kwam instellen of het waar was dat sommigen zich daar tegen hun wil bevonden, werd op deze delegatie geschoten door leden van de sekte, waarbij een paar mensen, onder wie een lid van het Amerikaanse Congres, om het leven kwamen. Vóór de politie in het nauwelijks toegankelijke gebied arriveerde werd een collectieve zelfmoord uitgevoerd.
In 1979 vonden stakingen plaats, zowel in de suikerindustrie, als in de bauxietindustrie, traditioneel bolwerk van de aanhangers van Burnham. De beloofde verkiezingen werden, voor de tweede maal. voor minstens een jaar uitgesteld. Op 6.10.1980 werd Burnham voor onbepaalde tijd tot staatshoofd uitgeroepen. Hij is tevens opperbevelhebber van het leger.
Litt. R.Premdas. Party politics and racial division in Guyana (1973); J.R. Mandie. The plantation economy, population and economie change in Guyana 1838-1960 (1973); M.Rauf, Indian village in Guyana. A study of cultural change and ethnic identity (1974); G.K.Lewis, Gather with the saints at the river. the Jonestown Guyana holocaust of 1978 (1979).
