Dorp (173 - 587) in en hoofdplaats van Het Bildt.
Opp. 2.387 ha. oude zeepolder vnl. in gebruik als akkerland en grasland (Z). Het dorp was een bekend fruitteeltcentrum. Inw.: 2.421 (1840), 3.230 (1900), 3.649 (1950), 4.118 (1975), 4.628 (2000), 4.751 (2014). Buurschappen: Pruilhoek, Smidshuizen, Spitsroeden en Zwarte Haan. De vroegere buurschap Nij Altoenae werd (2006) een dorp. Sint Annaparochie was (1811-1816) een zelfstandige mairie met 1785 inwoners. Bij de inpoldering van het gebied in 1505 werd de nederzetting aanvankelijk Altoena (& Altena) naar een huis of nederzetting in Zuid-Holland vernoemd. Het dorp ontstond op het kruispunt van twee rationeel aangelegde wegen. De N393 (Stiens - Sint Jacobiparochie e.v.) en de haaks in de dorpskern aansluitende N383 (richting Marsum) zijn de belangrijkste verbindingen. Er zijn goede voorzieningen, zoals - voortgezet onderwijs, een bibliotheek, sportaccommodaties (o.a. een zwembad) en ouderenverzorging. Mede dankzij de aanwezige industrie is er redelijk lokale werkgelegenheid. Men is verder vnl. op Leeuwarden georiënteerd.
De bevolking groeide na 1999 sterk met de komst van een asielzoekerscentrum (sluiting 2013). Het dorp met (vroeger) een zeker socialistisch karakter had veel kerken. De herv. Van Harenskerk (1682) is buiten gebruik (2005) en eigendom Alde Fryske Tsjerken (2012). De geref. Noorderkerk (1889) is eveneens buiten gebruik (1926). De voorm. geref. PKN-kerk (1927), de vermaning (1871) en het r.-k. vicariegebouw (1959) worden kerkelijk gebruikt.
Zie: Plaatsnamen 218; Monumenten 269-270. Sint Annenklooster) Galilea, Fiswerd, Sint-Annenklooster (Leeuwarden).