De door de kunstmatige ontwatering van het veen (& Veenontginningen) op gang gebrachte veenoxidatie en de daaraan gerelateerde bodemdalingen dwongen sinds de 12e eeuw de bewoners van de (klei-op-veen-) veengebieden tot het opschuiven van hun nederzettingen.
Ook de kerk moest daarbij verplaatst worden. Het oude kerkhof bleef lange tijd bekend. In de 18e en 19e eeuw gaven B. Schotanus en W. Eekhoff de ligging van dergelijke oude kerkhoven op hun kaarten aan (met een symbool en de aanduiding ‘oud kerkhof'). Op die van Zuider-Drachten en Hurdegaryp zijn opgravingen verricht. Kerkhoven konden ook binnen opgeschoven nederzettingen in onbruik raken (St.-Jansga), alleen plaatselijk bekend blijven (het oude kerkhof van Akmarijp) of vergeten worden (Kloesewier ten westen van Boornbergum bleek ook een oud kerkhof te zijn). Ook buiten het ontginningsgebied liggen oude kerkhoven (bijv. het Strieper kerkhof op Terschelling). Zie: Verborgen Verleden 34-37; Middeleeuws Friesland 88-124.