Rondwormen; aaltjes; fylum van meest kleine, wormvormige, ongesegmenteerde dieren met een chitineus exoskelet
Nematoden heten rondwormen, maar ze staan evolutionair ver weg van andere wormen; ze behoren namelijk tot de hoofdgroepering Ecdysozoa en zijn dus meer verwant aan insecten dan aan de “echte” wormen (Annelida) van de hoofdgroep Lophotrochozoa.
Omdat ze een exoskelet van chitine hebben moeten Nematoda net als insecten regelmatig vervellen om te kunnen groeien. Hun levenscyclus is dan ook in discrete opeenvolgende larvale stadia te verdelen totdat het adulte stadium bereikt wordt dat niet meer vervelt.
In hun bouwplan laten Nematoda enkele typische kenmerken van Protostomia zien, o.a. gedetermineerde klievingen in de embryonale ontwikkeling. Van de soort Caenorhabditis elegans is zelfs een complete lotgevallenkaart gemaakt, waarmee precies na te gaan is hoe de uiteindelijk 558 somatische cellen van het volwassen lichaam door opeenvolgende klievingen van elkaar afstammen. C. elegans is in de jaren 70 onder invloed van de Zuid-Afrikaanse bioloog en Nobelprijswinnaar Sydney Brenner uitgegroeid tot het modeldier voor de moleculaire ontwikkelingsbiologie.
De oorspronkelijke voedingswijze van Nematoda is bacteriovoor. De gespierde oesofagus werkt als een slurp-slik-systeem. Maar ook fungivorie komt veel voor; andere nematoden zijn predatoir en verschillende zijn parasitair op planten of dieren. De voedingswijze is af te leiden uit de monddelen.
Diverse parasitaire soorten kunnen ernstige chronische ziektes bij de mens veroorzaken, zoals Onchocerca volvulus, de veroorzaker van rivierblindheid. Ook de spoelworm, Ascaris lumbricoides, en de aarsmade, Enterobius vermicularis, zijn nematoden. De dierparasieten zijn in de evolutie meerdere malen ontstaan, minstens vier keer. Andere nematoden zijn parasitair op planten, vooral in de wortelzone. Berucht is het aardappelcysteaaltje Globodera, de veroorzaker van aardappelmoeheid.
