Intracellulair netwerk van membranen, continu met de kernmembraan, dat een systeem van blaasjes, buizen en holtes in de cel vormt
Het endoplasmatisch reticulum vormt één geheel met de kernmembraan. Het omvat verschillende onderdelen; het meest in het oog springende complex is het Golgi-apparaat, een serie afgeplatte zakvormige op elkaar gestapelde structuren (cysternen) rond de celkern die blaasjes (vesiculae) afsnoeren en ontvangen. O.a. lysosomen worden gemaakt door het Golgi-apparaat. Het Golgi-apparaat is genoemd naar de Italiaanse cytoloog Camillo Golgi die het in 1898 beschreef.
Het endoplasmatisch reticulum (ER) heeft twee gebieden: glad ER (sER) en ruw ER (rER). Het rER is bezet met ribosomen die de membraan onder de elektronenmicroscoop een ruw aanzicht geven. Peptiden die door de ribosomen aan het rER gemaakt zijn worden in een blaasje verpakt en naar het Golgi-apparaat getransporteerd voor verdere verwerking; o.a. worden ze voorzien van een adres dat de bestemming in de cel aangeeft.
Het glad ER draagt geen ribosomen. Glad ER is vooral uitgebreid in cellen met een belangrijke stofwisselingsfunctie, zoals hepatocyten. Het enzym cytochroom P450, een cruciale schakel in de biotransformatie, ligt in het sER. Het sER kan inclusief de daarin zittende membraanenzymen geïsoleerd worden als microsomen, d.w.z. kleine ronde blaasjes die feitelijk gesloten fragmenten van het endoplasmatisch reticulum zijn.
Het Golgi-apparaat heeft talloze calciumkanalen die gevoelig zijn voor de signaalstof inositoltrifosfaat. Het vrijkomen van calcium uit het Golgi-apparaat is onderdeel van verschillende signaaltransductieketens.
Het endoplasmatisch reticulum wordt alleen aangetroffen bij Eukaryota. De eiwitten die nodig zijn voor de vorming van lysosomen en andere vesiculae blijken echter al deels aanwezig te zijn bij de Asgard-Archaea; het endoplasmatisch reticulum is ouder dan het mitochondrion.
