Regel die zegt dat intraseksuele selectie onder mannen groter is dan onder vrouwen omdat mannen hun nakomelingschap relatief gemakkelijk kunnen verhogen met toenemend aantal paringen, terwijl dat bij vrouwen maar beperkt mogelijk is
Charles Darwin maakte in zijn boek over seksuele selectie al melding van het feit dat veel dieren een dichotomie laten zien tussen de “vurige man” en de “kieskeurige vrouw”. Het principe van de Britse geneticus Angus John Bateman geeft hier een verklaring voor. Mannen kunnen hun nakomelingschap aanzienlijk vergroten door met meerdere vrouwen te paren, terwijl dat voor vrouwen niet geldt omdat ze een veel grotere investering leveren in het grootbrengen van de nakomelingen. Het principe van Bateman is uiteindelijk een gevolg van asymmetrische reproductieve inspanning.
Het principe van Bateman zorgt ervoor dat het aantal nakomelingen bij mannen variabeler is dan bij vrouwen. Bateman bewees dit experimenteel bij fruitvliegen. Het geldt voor veel dieren, met name voor promiscue soorten, maar ook voor de mens: onder vrouwen wijkt het aantal kinderen dat ze krijgen niet veel af van het populatiegemiddelde, terwijl onder de mannen sommigen helemaal geen kinderen krijgen en anderen heel veel (bij verschillende vrouwen). Dit verschijnsel zorgt ervoor dat de effectieve populatieomvang voor mannen kleiner is dan voor vrouwen.
De relatie tussen het aantal paringen en het aantal nakomelingen dat een individu krijgt is uitvoerig onderzocht bij vogels. De relatie is positief, d.w.z. hoe meer copulaties, des te meer nakomelingen, maar bij mannen is de lijn steiler dan bij vrouwen. Men noemt de helling van de lijn de “Bateman-gradiënt”.
Interessant is dat het principe ook geldt voor de mannelijke en vrouwelijke functies van hermafrodieten, wat verklaart dat veel hermafrodieten bij voorkeur in de mannelijke rol paren.
