Duits : Schellente
Engels : Goldeneye
Frans : Garrot à l’oeil d’or
Fries : Rinkelein
Betekenis wetenschappelijke naam:
klingelende vogel met koeiekop.
‘Bril’: de woerd heeft onder de ogen witte vlekken waardoor het lijkt of hij een bril draagt. Varianten op z’n naam zijn Brildoekr (KvO), Brildûker (Fr) en Brileend (Gr).
Een ander aspect van deze eend is het fluitende, klingelende geluid dat door zijn vleugelslag ontstaat. In Duitsland wordt ergens gezegd dat het op het belgeluid van een stoomlocomotief lijkt. In Nederland kreeg deze eend hierdoor verschillende volksnamen. Behalve de Friese naam zijn dat Rinkeler (Kam), Scheleend, Schaleend, Belder(s) (ZH), Belduiker, Klappereend en Klapwieker.
Misschien houdt de naam Bakelman ook verband met vermelde vleugelgeluid.
Geen verband met het voorgaande heeft de betekenis van de naam Bolder (Rdm) en de vermoedelijke variant hierop Bolt (NB). Hiermee wordt het bolderen of baltsen van de Brilduiker weergegeven. Een bezienswaardig gedrag. Bolt zou echter ook een verwijzing naar de bolle kop kunnen zijn.
De namen Kwaker(eend) en Schrappien (Kam) hebben op de scherpe respectievelijk schorre geluiden van de woerd resp. eend betrekking. Overigens is dit gewoonlijk een zwijgzame eendes oort. Het wijfje heeft een bruine kop, zodat voor haar de namen Bruinkop, Brunduker (Fr), Brunetje en Bruintje zijn gereserveerd.
Ook is zij te herkennen aan het witte vleugelschild, waarnaar zij Schilder (NB) is genoemd. Deze naam zou tevens verwant kunnen zijn aan de vermelde ‘schelnamen’.
Het mannetje wordt om z’n verscheidenheid in kleuren Bonte Duiker (NB), Bontduker (Fr) of Buntduker (Fr) genoemd.
Verschillende soorten duikeenden hebben de naam Knobbe (Fr) of Knob (Fr) gekregen, zo ook de Brilduiker. Varianten zijn Knobeend, Knobduker (Fr) en Knobbel-ein (Fr). Een knobbe is een knobbel of knop. Het lijkt vaak alsof de kop van duikeenden als een knop op het lichaam zit omdat de hals heel kort is, waarbij komt dat hals en lichaam vaak verschillend van kleur zijn. Bij de Brilduiker wordt dit effect nog versterkt wanneer hij opgewonden is en z’n kopveren opzet waardoor de kop dik wordt en enigszins driehoekig. Men spreekt hier van een koeiekop en daaraan dankt deze eend zijn geslachtsnaam.
Zeeknob, Zeeduiker en Zeetopper duiden op waarnemingen in de Waddenzee en de vroegere Zuiderzee (IJsselmeer), waar vaak concentraties van brilduikers voorkomen. De laatste naam doelt op z’n hoge kruin. Hierdoor lijkt de kop wat driehoekig.
De woerd heeft overigens goudgele ogen in z’n zwarte kop, die, zoals hierboven is vermeld, voor de Engelse en Franse naamgevers niet onopgemerkt zijn gebleven.
De vorm van z’n snavel leidde tot de naam Ganzebek.
De betekenis van Mofje (Ree) hebben wij niet achterhaald. Zou de huid van de Brilduiker vroeger als ‘handenwarmer’ zijn gebruikt of gaat het om het knorrige geluid?
Al met al een eend met een verscheidenheid aan namen en betekenissen daarvan.
