is een verwisseling der verhoudingen van boven en beneden zoodanig, dat wat boven was, beneden komt en omgekeerd. Men onderscheidt:
1) O. der intervallen, de verplaatsing van den hoogeren toon een.octaaf onder den lageren of omgekeerd. De O. van een interval is altijd dat andere interval, waardoor het tot een octaaf wordt aangevuld:
a) seconde-septime
b) terts-sext
c) quart-quint
waarbij de O. van een rein interval weer een rein, van een groot een klein, van een overmatig een verminderd wordt en omgekeerd;
2) O. der accoorden. Hieronder verstaat men in de generale basleer sinds Rameau die zetting der accoorden, waarbij als bastoon niet die toon staat, welke bij den tertsgewijzen opbouw de laagste is (de z.g. grondtoon); de 3 liggingen van den drieklank c, e, g, zijn:
a) grondligging (bastoon c),
b) 1ste O. (bastoon e) = sextaccoord e, g, c.
c) 2de O. (bastoon g) = quartsextaccoord: g, c. e;
de 4 liggingen van het septimeaccoord g, b, d, i, zijn:
a) grondligging (bastoon g),
b) 1ste 0. (bastoon b) = quintsextaccoord: b, d, f, g,
c) 2de O. (bastoon d) = tertsquartaccoord d, f. é, b,
d) 3de O. (bastoon f) = secondeaccoord f, g. b, d.
3) de O. van een motief (tegenbeweging), daarin bestaande, dat alle stemschreden in omgekeerde richting worden uitgevoerd (de stijgende dalend, de dalende stijgend; Ital.: inversione, per moto contrario); ook de lezing der noten van het einde af achterwaarts (cancricando, retro) of met omkeering van het muziekblad. De O. van het thema wordt toegepast in de fuga of in fuga-achtig gewerkte toonstukken (b.v. de Gigue).
4) de O. van de geheele toonzettingen van Dur in Moll of omgekeerd berustend op de polaire tegenstelling der beide toongeslachten (vóór 1740 reeds Serre en Morambert, von Oettingen in 1866, H. Schröder in onzen tijd). Bij deze experimenten mag niet vergeten worden, dat een melodie in den bas toch anders werkt dan in de sopraan, doordat boven en onder niet alleen harmonisch, doch ook melodisch werkt. Ofschoon Bach (Kunst der Fuge) en ook Beethoven deze omkeering zeer kunstzinnig hebben aangewend, is dit middel in handen van minder uitverkorenen in staat, onaesthetisohe werkingen te veroorzaken.