I.(p) (Ital.), zacht; pianissimo (pp: zeer zacht.
II. (afk. van Ital. pianoforte = zacht hard), snaarinstrument met hamermechaniek en toetsenbord. Werd begin 18de eeuw uit de behoefte aan een grotere toon en het spelen van hard en zacht bijna gelijktijdig en onafhankelijk van elkaar geconstrueerd door de Italiaan Cristofori (1711), de Fransman J.Marius (1716) en de Duitser C.G. Schröter (1717). De piano bereikte in de eerste helft van de 19de eeuw technisch ongeveer de huidige vorm van vleugel (snaren horizontaal in het verlengde van de toetsen) en pianino (snaren verticaal achter de toetsen). De uitvinding van Cristofori vond zijn weg via Duitsland (Silbermann) naar Engeland (Broadwood, eind 18de eeuw): die van Schröter werd in Zuid-Duitsland en Wenen verder ontwikkeld. Het betreft hoofdzakelijk verbeteringen van de hamermechaniek; de laatste grote verbetering was de uitvinding van de repeteermechaniek door de Fransman Érard (1822), die thans algemeen wordt toegepast (zie ‘échappement).
Het pedaal dateert van 1783; de methode van verschuiving van het toetsenbord door het linkerpedaal, zodat van de drie snaren per toets er slechts één wordt aangeslagen (una corda), werd kort daarna door Stein te Augsburg ingevoerd. Het rechterpedaal heft de demping op. De 18de eeuwse concertpiano’s klonken heel anders dan de huidige veelal Steinway-achtige instrumenten. De hoge tonen waren minder helder en de bassen ronder en zachter. Voor de uitvoering van de klaviermuziek van Mozart en Beethoven is dat van groot belang. Pas Chopin en Liszt speelden op voor ons oorbekende instrumenten.
Ten behoeve van historische uitvoeringen worden schaarse, oude pianoforte’s gerestaureerd. De piano was een zeer populair instrument bij de burgerij van de 19de en begin 20ste eeuw (tot de Tweede Wereldoorlog). Ook bij de musici was de piano een geliefkoosd instrument. In de 20ste eeuw wijzigden componisten als Strawinsky, Hindemith en vooral Bartók grondig het pianospel; bij Bartók wordt het als slag-toets-instrument gezien. Bij adepten van de Nieuwe Muziek wordt de piano ook nog gebruikt, maar dan wel ‘prepared’ (John Cage), waardoor vreemde effecten worden bereikt.
