Monumenten in Nederland: Zeeland

R. Stenvert en C. Kolman (2003)

Gepubliceerd op 02-01-2020

De Herv. kerk in Sint Maartensdijk

betekenis & definitie

De Herv. kerk (Hazenstraat 1), oorspronkelijk gewijd aan St. Maarten, is een pseudobasilikale kerk met een vijfzijdig gesloten koor en een half ingebouwde toren met haakse steunberen, traptoren en een ingesnoerde naaldspits met kleine, achtzijdige lantaarn.

Van de in 1376 voor het eerst vermelde kerk ter plaatse resteert mogelijk een deel van de onderbouw van de toren. Rond 1400 verrees het huidige gotische koor.

In 1428 stichtte Frank van Borssele een kapittel. De uit 1420 daterende grafkapel aan de noordzijde van het koor werd in de tweede helft van de 15de eeuw als nevenkoor vergroot en verhoogd.

In deze bouwfase heeft men het schip en de zijbeuken vernieuwd en hoger opgetrokken. Verder kreeg de toren haakse steunberen, een traptoren en werd de westgevel met Ledesteen bekleed.

Eind 15de eeuw ontstond de sacristie in het verlengde van de zuidbeuk en rond 1520 kwam een portaal tegen de noordbeuk tot stand. De oorspronkelijke torenspits werd na een brand in 1588 vervangen door een lantaarn naar ontwerp van Jan Jansz Wale.

Een restauratie van de toren en de kerk vond plaats in 1952-'65, van de torenspits in 1983 en 1992. In de toren hangen twee klokken uit 1477, vermoedelijk gegoten door Hendrick Waghevens, en een carillon waarvan twaalf klokken zijn gegoten door Pieter van den Ghein III (1615-'17).

De beiaard in de lantaarn is gegoten door de firma Petit & Fritsen (1980).Het interieur wordt gedekt door houten tongewelven, met in het koor figuratieve gewelfsleutels (voornamelijk circa 1400, enkele 1955). In het schip rusten de gewelven op natuurstenen kolommen met koolbladkapitelen. Eén van de kolommen is gepleisterd en met Bourgondische emblemen beschilderd. Tot de inventaris behoren een preekstoel (begin 17de eeuw; trap 1701), enkele overhuifde herenbanken (eerste helft 17de eeuw), een Tiengebodenbord (1612), twee door Cornelis Pancraessen geschilderde tekstborden (1610) en een door P. Flaes gebouwd orgel (1882). In het noordkoor bevinden zich een beschadigd grafmonument voor Florens van Borssele († 1422) en Oda van Bautersem († 1420), en een grafmonument voor Cornelis Liens († 1636), rentmeester van de Oranjes, drost van St.-Maartensdijk en baljuw van Scherpenisse. De kerkvloer bevat talrijke oude grafzerken (1484 tot 1780).

De pastorie (Hazenstraat 4) werd in 1927 gebouwd in zakelijk-expressionistische stijl.

< >