Monumenten in Nederland: Overijssel

R. Stenvert, C. Kolman en Ben Olde Meierink (1998)

Gepubliceerd op 02-01-2020

De Herv. kerk in Borne

betekenis & definitie

De Herv. kerk (Oude Kerkstraat 2), oorspronkelijk gewijd aan de H. Stephanus, wordt voor het eerst genoemd in 1206.

De bestaande kerk is laatgotisch en heeft een tweebeukig schip, een smaller, driezijdig gesloten eenbeukig koor en een zware toren van drie geledingen met achtkante, ingesnoerde spits. De toren en het koor dateren waarschijnlijk uit het tweede kwart van de 15de eeuw.

Het schip moet blijkens een jaartal op het zuidwestelijke gewelfvlak in 1482 zijn voltooid. Aan de noordzijde van het koor werd omstreeks 1500 een sacristie toegevoegd.

De toren is in vergelijking met de rest van de kerk rijk gedetailleerd, met Bentheimer zandsteen voor de constructieve onderdelen. De ingang is opgenomen in een diepe nis met boven de ingang een spitsboogvenster.

In de toren bevinden zich een houten wenteltrap uit 1554 en drie klokken: een uit 1457, een van François Hemony (1645) en een van Jan Fremy (1676). De kerk is in 1919-'20 onder leiding van W. te Riele gerestaureerd.Inwendig bezitten koor en torenportaal kruisribgewelven. Van het schip zijn de westelijke traveeën voorzien van eenvoudige kruisribgewelven, maar de meest oostelijke heeft een half stergewelf. In 1918 zijn diverse muurschilderingen ontdekt en vervolgens gerestaureerd. De voorstelling van Christus tussen Johannes en Maria in de absis en de apostelvoorstellingen over drie gewelfvlakken dateren uit de eerste helft van de 15de eeuw. De voorstelling van St. Christoffel is eveneens 15de-eeuws.

De schilderingen van de Boom van Jesse, St. Joris en de Draak, Antonius abt en Rochus, een fragment van de Heilige Maagschap en diverse kleinere fragmenten in het schip dateren uit het laatste kwart van de 15de eeuw of de eerste helft van de 16de eeuw. Verder zijn er op enkele plaatsen fragmenten van zwarte verf en graffiti uit de 17de eeuw zichtbaar. In de kerk bevinden zich een zandstenen offerblok uit omstreeks 1500 en een oorspronkelijk beschilderde, Bentheimer zandstenen preekstoel in maniëristische stijl, waarschijnlijk omstreeks 1600 gemaakt in opdracht van de lutherse familie Schele van Weleveld. Er zijn drie altaarstenen en diverse grafstenen uit de 16de en 17de eeuw, waaronder die van Johannes Weleveld (†1526) en zijn echtgenote Wilhelmina van Rutenborch (†1525). Drie vroeg-17de-eeuwse wapenstenen, met onder andere de wapens van Twickel en Middachten, zijn waarschijnlijk onderdeel van een epitaaf geweest.

Het orgel is in 1841 gemaakt door J.H. Holtgräve en bevat mogelijk delen van het Schnitgerorgel uit Deventer (1721).

< >