Het met rondboogvensters uitgevoerde eclectische schoolgebouw Krocht 1 [59] dateert uit circa 1874. Voor het openbaar lager onderwijs leverde stadsarchitect J.
Leijh ontwerpen van de schoolgebouwen Tempeliersstraat (1885-'86), Leidseplein 33 (1888), Schoterstraat 4 (1890-'91) en Friese Varkensmarkt 20 (1892-'93) [60]; het laatste heeft een vlindervormige plattegrond.Kenmerkend bij deze scholen zijn de met rusticawerk geaccentueerde ingangspartijen. Verder is er nog het U-vormige eenlaags schoolgebouw Gedempte Voldersgracht 22 (circa 1880) [61]. In neorenaissance-stijl gebouwde openbare lagere schoolgebouwen zijn Leidseplein 36 (1896, J. Leijh), de T-vormige voorm. School nr. 1 (Tetterodestraat 66; 1904) en het schoolgebouw Parklaan 108 (1912) [62]. Gebouwd in zakelijk-expressionistische vormen is de voorm. gemeenteschool Wilgenstraat 81 (1930-'32, P.F.
Bordes). Architect G. Friedhoff van de Dienst Openbare Werken ontwierp ook diverse openbare lagere scholen, zoals de van een toren voorziene traditionalistische school De Haarlemmerhout (Florapark 14; circa 1935), de met gymnastieklokaal en lessenaarsdaken uitgevoerde voorm. J.P. Coenschool (G. van Aemstelstraat 118; circa 1937, later uitgebreid) en de boerderij-achtige, wit gesausde Beatrixschool (Blinkertpad 3; 1939, uitgebreid 1989) met zijvleugels en gymnastieklokaal.
In opdracht van de Ned. Herv. Gemeente verrees in 1894 in neorenaissance-stijl de bewaarschool Burgwal 69 [63] met een tweelaags ingangsgedeelte en een eenlaagse zijvleugel met lokalen. Eveneens in neorenaissance-stijl uitgevoerd is de voorm. Chr. lagere school Bakenessergracht 81 (1903, uitgebreid 1920) [64]. Bij elkaar liggen de Chr. lagere school met gymzaal Velserstraat 55 (circa 1905) en de Chr. kleuterschool Velserstraat 57 (circa 1925).
Centraal in de Patrimoniumbuurt verrees de (Geref.) Dr. A. Kuyperschool (Rozenhagenstraat 15; 1921, Tj. Kuipers) [65]. Dit onlangs gerenoveerde gebouw op vlindervormige plattegrond heeft boven de ingangspartij een zeszijdig helmvormig klokkentorentje. Een vlinderplattegrond met bredere zijvleugels kenmerkt ook het zakelijk-expressionistische schoolgebouw N. van der Laanstraat 25 (circa 1925), maar dan met een spitser zeszijdig klokkentorentje.
Andere Chr. lagere schoolgebouwen in zakelijk-expressionistische stijl zijn de School met den Bijbel ‘Juliana van Stolberg’ (Slachthuisstraat 55; circa 1925) en de Dr. H. Bavinckschool (Ambachtstraat 1; 1930, J.J. Verhagen). Verder zijn er diverse katholieke lagere scholen. Bij het met grote gekoppelde raampartijen uitgevoerde blokvormige rationalistische schoolgebouw Cruquiusstraat 1 (circa 1910) vermeldt een tegeltableau als stichter de R.K.
Schoolvereniging. Rationalistisch van vormgeving zijn ook het R.K. schoolgebouw Nieuwe Gracht 16 (1912, C.L.M. Robbers) [66], waar een tegeltableau de (latere) naam R.K. basisschool Damiate vermeldt, en het schoolgebouw Kleine Houtweg 24 (1914) met ‘Fröbelschool’ (rechts) en ‘School voor Mulo’ (links). Ontworpen in Nieuw Historiserende vormen is de voorm. St.-Canisiusschool (Linschotenstraat 23; circa 1915), voorzien van een grote gevelsteen met voorstelling van de heilige. De naastgelegen voorm.
Mariaschool (Linschotenstraat 21; circa 1920) is in expressionistische vormen gebouwd als kleuterschool. De voorm. R.K. lagere school annex klooster Timorstraat 38-40 (circa 1930) is een sober zakelijkexpressionistisch ontwerp, maar heeft een opvallend blokvormig accent bij de ingangstravee. Andere zakelijk-expressionistische schoolgebouwen van katholieke signatuur zijn de voorm. St.-Franciscus Xaveriusschool (Nagtzaamplein 88; 1924) en de St.-Bernardusschool (Bernard Zweersstraat 1; circa 1925).
