Monumenten in Noord Holland

R. Stenvert en C. Kolman (2006)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Overige sociale instellingen in Amsterdam

betekenis & definitie

Uit het midden van de 19de eeuw dateren het voorm. Tehuis voor Onbehuisden (Passeerdersgracht 17-19a; circa 1850) en het robuuste voorm.

Zeemanshuis (Kadijksplein 17-18; 1856-'57, A.N. Godefroy; verbouwd 1915-'23).

Het laatste bood tot 1985 logies aan zeelieden van buiten de stad in afwachting van de volgende afvaart.In rijke neorenaissance-stijl uitgevoerd is het voorm. gebouw van de Maatschappij voor den Werkenden Stand (Kloveniersburgwal 87-89; 1882-'83, L. Beirer en J.J. Bekker), tegenwoordig theater ‘Doelenzaal’. Het sobere neorenaissance-gebouw van de voorm. werkinrichting van de Vereniging tot Werkverschaffing aan Hulpbehoevende Blinden (Plantage Middenlaan 64; 1892, R. Kuipers) maakt sinds 1971 deel uit van de gebouwen van de Universiteit van Amsterdam. Naar plannen van J.G. en A.D.N. van Gendt kwamen de voorm. volksgaarkeukens Spuistraat 4 (1901) en Nes 31 (1912) tot stand in opdracht van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen.

Uit dezelfde periode zijn verder het in Nieuw Historiserende stijl uitgevoerde gebouw van het Genootschap Liefdadigheid naar Vermogen (Kloveniersburgwal 73; 1913, J.W. Hanrath) en het complex van de Vereniging tot Heil des Volks (Barndesteeg 21-25; 1915, Tj. Kuipers), waarin de voorm. Bewaar- en Voorbereidende School uit 1855 (nr. 21) werd opgenomen. Het voorm. Amsterdamsch Tehuis voor Arbeiders (Marnixstraat 266-340; 1918-'19, J.E. van der Pek) is een fors complex in rationalistische vormen, bestemd voor alleenstaande arbeiders (ruim 300 kamers) die geen eigen woning hadden en die ook geen kostganger wilden zijn (renovatie 1979).

Boven de twee ingangspartijen staat respectievelijk ‘Woonhuis’ en ‘Eetzaal’. De voorm. Joodse Invalide werd in 1911 gesticht als Joods verzorgingstehuis (gesloten 1943). Een gebouw uit 1912 verving men in 1923-'25 door het verpleeghuis Nieuwe Achtergracht 98 in sobere expressionistische stijl (H. Elte; uitgebreid 1928). De forse uitbreiding (Weesperplein 1; 1935-'38, J.F.

Staal) heeft een kenmerkende functionalistische ingangspartij met glasgevels en een opvallende gebogen dakpartij op de hoek. Het Moederhuis (Plantage Middenlaan 31-35; 1973-'78, A. van Eyck), een tehuis voor ongehuwde moeders annex kindercrèche, is een fel gekleurd modern structuralistisch gebouw in beton, glas en staal. Via een iets naar achteren geplaatste overgangszone met glazen gevel is het verbonden met twee verbouwde laat-19de-eeuwse panden. Op het binnenterrein staat de terrasvormig opgebouwde kindercrèche, eveneens uitgevoerd in felle kleuren.

< >