Monumenten in Noord Holland

R. Stenvert en C. Kolman (2006)

Gepubliceerd op 02-01-2020

Het voorm. statencollege in Hoorn

betekenis & definitie

(Rode Steen 1) , nu Westfries Museum, werd gebouwd ter plaatse van het 15de-eeuwse Proostenhuis, waarvan de kelder en mogelijk enkele muren resteren.

Eind 16de eeuw namen de als rechtscollege optredende Gecommiteerde Raden van West-Friesland en het Noorderkwartier hun intrek in het Proostenhuis. De in 1631-'32 aan de voorzijde verwezenlijkte rijzige en statige uitbreiding heeft een laat-maniëristische hardstenen pronkgevel met een superpositie van toscaanse, dorische, ionische en corinthische pilasters in de geveltop met segmentvormig fronton. Die top wordt geflankeerd door rijk bewerkte klauwstukken met schildhoudende leeuwen, die de wapens van de zeven steden van West-Friesland en het Noorderkwartier tonen. Ook de wapens van West-Friesland en van de prins van Oranje zijn in de gevel geplaatst. De benedenzaal was ingericht als vergaderzaal en heeft een balklaag met maniëristische sleutelstukken op natuurstenen consoles (twee nog origineel). In 1729 werd het poortje naast de pronkgevel vervangen door een smeedijzeren hek in Lodewijk XIV-stijl (J.

Uljé). De gevel aan het kleine voorplein daarachter heeft men in 1775 vernieuwd. Leendert Viervant kreeg in 1789 opdracht voor een inwendige verbouwing, waarvan een marmeren binnenpoortje en de tuinzaal in Lodewijk XVI-stijl resteren.

In 1817 werd het statencollege ingericht als arrondissementsrechtbank, die in 1877 werd opgeheven. In de vrijgekomen ruimte vestigde men in 1878 het Westfries Museum. Bij een ingrijpende restauratie van 1908-'11 werd de blauw geschilderde pronkgevel van Naamse steen vervangen in grauwe hardsteen. Sinds 1932 is het gehele gebouw in gebruik als museum en in 1953 is een tweede ingrijpende restauratie uitgevoerd.

Het naastgelegen pand Rode Steen 16 werd in 1787 door de Gecommiteerde Raden gekocht voor administratieve zaken. Naar plannen van Jacob Otten Husly mogelijk samen met zijn neef Leendert Viervant ontstond in 1789-'90 een nieuwe voorgevel in Lodewijk XVI-stijl met in het opzetstuk het wapen van West-Friesland. Uit die tijd zijn de empire-vensters en de stoep met palen en kettingen. Het pand diende later als ‘Groote Sociëteit’ (1817-'79), koffiehuis (1884-1902) en bank (1902-'94). Sinds 1983 hoort het deels en vanaf 1994 in zijn geheel bij het Westfries Museum.

< >