Woonhuizen . In de nabijheid van Valkenburg zijn mergelgroeven. De meeste oudere huizen zijn dan ook gebouwd in mergelsteen.
Vanaf het eind van de 19de eeuw zijn de vensteromlijstingen soms in baksteen uitgevoerd, bijvoorbeeld bij Geneindestraat 5 (circa 1900). Met name aan de Grotestraat gaan waarschijnlijk achter de vaak 19de-eeuwse gevels oudere kernen schuil.
Dit is mogelijk het geval bij Grotestraat 15-19, 18 en 20-22. Zichtbaar 17de-eeuws is de in- en uitgezwenkte achtergevel van Huis De Guasco (Grotestraat 13).
Classicistisch van opzet is het in 1762 gebouwde brede herenhuis Neerhem 8 met hardstenen vensteromlijstingen en bordestrap. Het bij Berkelstraat 13 behorende poortje uit 1724 aan de Maternusstraat heeft een accoladeboog met daarin een ramskop (gerestaureerd 1948).Vanaf de 19de eeuw werd Valkenburg een geliefde plaats voor het bouwen van buitenhuizen en villa's. Zo liet generaal P.A.C.R.P.E. de Ceva in 1848 het neoclassicistische buitenhuis Geerlingshof (Broekhem 114) bouwen; de haakse vleugels dateren van 1896. Bij het in 1854 opgetrokken buitenhuis Jacoba (Kloosterweg 4) verwijzen accoladebogen en een traptoren met kantelen naar de Willem II-gotiek. Ook met traptoren maar in eclectische stijl uitgevoerd is het buitenhuis Strabeek 54. Dit huis kwam rond 1860 tot stand voor dhr. Van Melsen.
Eveneens eclectisch maar overwegend met neorenaissance-vormen ontworpen is de rijk gedetailleerde Villa Alpha (Plenkertstraat 43), die dhr. Kreijten in 1882 liet bouwen. Vergelijkbaar van stijl zijn de forse herenhuizen Reinaldstraat 2-4 (1889) en Reinaldstraat 6 (circa 1890). Uitgevoerd in baksteen met mergelstenen banden en neorenaissance-vormen zijn de villa's Flora (Broekhem 28; circa 1885) en Ingerhof (Geneindestraat 25; 1888), die tevens chaletstijl-elementen vertoont, en de dubbele villa Neerhem 64 (circa 1892).
Voorbeelden van forse buitenhuizen in deze stijl zijn Villa Leeuwenhorst (Nieuweweg 52; 1888), gebouwd voor jhr. L. van der Maesen de Sombreff en Villa Nova (Nieuweweg 24; 1902). Herenhuizen met eclectische details zijn bijvoorbeeld Walramplein 8 (circa 1885), Neerhem 53 (circa 1890) en Grotestraat 26 (circa 1900). Overwegend late neoclassicistische details vertonen Lindenlaan 7 (circa 1880), Neerhem 47-49 (circa 1890), Walravenstraat 8 (1892) en Steenstraat 1 (1899).
Curieus is de mergelstenen gevel van De Guascostraat 3, waar rond 1900 decoratieve gevellijsten zijn uitgehakt. Van neogotische details voorzien zijn het dubbele herenhuis Kerkstraat 23-25 (circa 1900) en de villa Diana (Broekhem 93; 1902). Een aantal huizen vertoont een jugendstil-karakter door de naar binnen gekrulde wenkbrauwen boven de vensters. Voorbeelden hiervan zijn de herenhuizen Neerhem 55-57 (circa 1900), Wehryweg 3 (1901) en Lindenlaan 10-12 (1906). Bij het forse woonhuis Koninginneweg 2 (1908), ontworpen door J. Luijten voor T.
Dorren, en de villa Sole Mio (Broekhem 16; 1903) versterken de roede-indelingen dit karakter. Jugendstilmaar vooral ook siersteendetails zijn te vinden bij de bakstenen huizen Lindenlaan 21-25 (1903), Passage 7 (1908), Grotestraat 16 (1910) en Emmalaan 13-15 (1912-'14). Het dubbele woonhuis Parallelweg 1/Kloosterweg 3 (1912) is uitgevoerd met rationalistische details. Een Duitse ‘Um 1800’-detaillering is zichtbaar bij de door A. Wijsbek ontworpen villa Kloosterweg 2 (circa 1915). Vooral in de geveltoppen van de door J.
Stuyt in 1925 ontworpen arbeiderswoningen St.-Nicolaasstraat 1-29 en Herkenbroekerweg 21-27 zijn expressionistische elementen zichtbaar. De zakelijk-expressionistische villa's worden in Valkenburg vertegenwoordigd door de villa's Bellwood (Broekhem 14; 1928), naar ontwerp van A.J.N. Boosten voor B. Janssens, en Zonnehof (Broekhem 82; 1932), naar plannen van J.L. Grubben voor F. Smeets.
In een parkachtige tuin staat de traditionalistische villa Biejebosj (Oud-Valkenburgerweg 14; 1933) naar ontwerp van S.J. Dings.
