De Herv. kerk (Nieuwstad 5), oorspronkelijk gewijd aan St. Martinus, is een driebeukige kruiskerk met vijfzijdig gesloten koor en een toren van vier geledingen met ingesnoerde spits.
Uit de 12de eeuw de tijd van de stichting als parochiekerk resteren de smalle tufstenen toren en een deel van de westgevel. In het midden van de 13de eeuw kreeg de toren een vierde geleding in baksteen.
De kerk kreeg een driebeukige opzet en een nieuw koor. Kenmerkend zijn de smalle spitsboogvensters met kraalprofielen en siermetselwerk in de recht gesloten beëindigingen van de zijbeuken.
De vergrote kerk ging tevens dienen als kloosterkerk van de Reguliere Koorheren. In de 14de eeuw werden de dwarspanden toegevoegd met behoud van de oostelijke beëindigingen van de zijbeuken.
De in 1610-'11 afgebroken zijbeuken zijn bij de ingrijpende restauratie in 1952-'57, naar plannen van A. Baart, om constructieve en esthetische redenen herbouwd.
In de zuidmuur wijst een gedenksteen met naam (Johannes van Glinstra) en jaartal op een verbouwing in 1707. In de toren hangt een door Jurjen Balthasar gegoten klok (1622).Inwendig worden het middenschip en het koor gedekt door midden-13de-eeuwse, romano-gotische koepelgewelven met ronde ribben. In het gewelf van de koortravee komen acht ribben samen in een rozet. Op de hoog oprijzende gewelven zijn fragmenten van, voornamelijk ornamentele, beschilderingen bewaard gebleven. Tot de inventaris behoren een preekstoel met getordeerde zuilen (derde kwart 17de eeuw), drie herenbanken bij de restauratie samengesteld uit tien oorspronkelijk 17de-eeuwse banken - en een door Lambertus van Dam gebouwd orgel (1788). Verder bevat de kerk 17de-eeuwse grafzerken, waarvan enkele voor leden van het geslacht Haersma. Op het omringende kerkhof staan diverse graftekens, waaronder de grafsteen voor Tsjibbe Gearts van der Meulen († 1906), erelid van ‘It Selskip foar Fryske Tael en Skriftekennisse’.
