Bruggen en brugwachterwoningen. De bruggen over de gracht rond de binnenstad zijn in de jaren zestig van de 19de eeuw vervangen door ijzeren draaibruggen.
Daarvan zijn door vernieuwingen in de 20ste eeuw geen voorbeelden behouden. Bij de huidige Noorderbrug uit 1938, naar plannen van J.
Zuidema, staat nog wel de uit 1864 daterende voorm. brugwachterwoning Wissesdwinger 1a, een neoclassicistisch pand met verhoogd middendeel naar ontwerp van Th.A. Romein.
Uit hetzelfde jaar en door Romein met dezelfde opzet ontworpen, is de voorm. brugwachterwoning Harlingersingel 2. De nabijgelegen Vrouwepoortsbrug is in 1933-'34 vernieuwd.Nabij de in 1940 naar plannen van J. Zuidema vernieuwde Wirdumerpoortsbrug staat de in 1892 gebouwde voorm. brugwachterwoning Zuiderplein 27-27b, ontworpen door J.E.G. Noordendorp in neorenaissance-vormen. De in 1895 opgeleverde 1e Kanaalbrug over het Nieuwe Kanaal is een ijzeren draaibrug op een bakstenen draaipijler. De brug is gemaakt bij de Koninklijke Nederlandse Grofsmederij te Leiden naar plannen van J.E.G. Noordendorp en L. van Krimpen.
Het huidige kleine brugwachtershuisje is in de plaats gekomen van de oorspronkelijk, in 1906 naar plannen van W.C.A. Hofkamp als brugwachterwoning, hulppolitiepost en berging voor een brandweerwagen gebouwde panden Kanaalstraat 2-4. Tenslotte is de in 1924-'25 aangelegde Oosterbrug (Oosterkade) nog interessant. De van een pseudo-potdekseling voorziene landhoofden en het zeszijdig bedieningshuis zijn uitgevoerd in grof kiezelbeton. Het oorspronkelijke Rall-bascule-systeem is bij de restauratie van de brug (circa 1996) vervangen door een nieuw bewegingswerk.
