benaming voor processen waarbij de vaste brandstof (de kolen) in een aantal gasvormige produkten wordt omgezet. Deze gassen kunnen b.v. worden gebruikt als verbrandingsgas voor het opwekken van energie of voor het maken van koolwaterstoffen zoals benzine.
In een reactor laat men kolen reageren met het vergassingsmiddel, een mengsel van stoom en zuurstof of lucht die al dan niet is verrijkt met zuurstof. Er vindt partiële verbranding plaats, doordat de aanwezige zuurstof slechts een fractie is van de voor volledige verbranding noodzakelijke hoeveelheid. Het reactorprodukt bestaat daardoor uit een mengsel van koolmonoxide, waterstof, kooldioxide en methaan als hoofdcomponenten en bevat voorts nog een aantal bijprodukten, zoals waterstofsulfide, ammoniak, carbonylsulfide en soms, bij processen die bij lage temperatuur plaatsvinden, teer en fenolen. De precieze samenstelling van het gas hangt af van de procescondities (o.a. temperatuur en druk) waaronder de vergassing plaatsvindt: de eisen die aan het eindprodukt worden gesteld zijn dan ook bepalend voor de keuze van het vergassingsproces. Men onderscheidt drie hoofdgroepen reactortypen.De vast-bedprocessen, waarbij de kolen van boven in de reactor worden gebracht, vervolgens gedurende het vergassingsproces naar beneden zakken, terwijl de resterende as onder uit de reactor wordt afgevoerd. Het vergassingsmiddel wordt onder in de reactor gebracht en het produktgas verlaat de reactor aan de bovenzijde.
De stofwolkvergasser, waarbij fijn gemalen kool (<0,1 mm) en het vergassingsmiddel in gelijkstroom door de reactor gevoerd worden.
De wervelbedreactor: de kolen zijn hier minder fijn gemalen (2-10 mm) dan bij de stofwolkprocessen. Op analoge wijze als bij de → wervelbedverbranding worden de deeltjes door het vergassingsmiddel in gefluïdiseerde toestand gebracht. De as wordt aan de onderzijde van de reactor afgevoerd.
Deze methode van energieconversie heeft, vooral met het oog op een beperking van luchtverontreiniging, grote mogelijkheden. Hoewel zich een breed scala van potentiële verontreinigingen vormt, is de emissie van deze stoffen met conventionele middelen vergaand te beperken. Er wordt echter wel een afvalwaterprobleem gecreëerd. In het algemeen zal het zonder meer lozen van het procesafvalwater milieuhygiënisch gezien niet verantwoord zijn. Ook zullen er grote hoeveelheden afvalstoffen vrijkomen, waar men vooralsnog geen pasklare oplossing voor heeft. Er vindt momenteel onderzoek plaats, met betrekking tot o.a. de toepassingsmogelijkheden van de verschillende soorten as; ook het verwerken van het residu van de afvalwaterzuivering zal vanwege het gehalte aan sporenelementen nog niet zonder meer op milieuhygiënisch verantwoorde wijze plaats kunnen vinden.
Er zijn diverse proefinstallaties gebouwd o.a. te Amsterdam en Harburg bij Hamburg. Maar de voorgenomen bouw van een grote installatie bij dc Moerdijk gaat niet door. Het ziet er niet naar uit dat kolenvergassing op commerciële schaal toegepast zal worden voor de jaren negentig.
