ca. 1700 ha groot hoogveenlandschap in de gemeenten Ooststellingwerf (Friesland) en Norg (Drenthe). In 1939 werd door de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland in de gemeente Ooststellingwerf 209 ha aangekocht.
In 1972 werd nog eens 212 ha aangekocht, terwijl de Norger Petgaten (58 ha), nabij het Esmeer, in 1964 door aankoop werden verkregen. De resterende oppervlakte van het natuurmonument heeft Natuurmonumenten in erfpacht van de Dienst der Domeinen.De veenvorming in dit gebied is 3000—4000 jaar geleden begonnen. Het centrum van het reservaat is omgeven door vochtige en droge heidevelden, overdekt met kraaiheide. In het hoogveen, dat uitsluitend door regenwater wordt gevoed, worden de vegetaties gekenmerkt door slenken en bulten. In de slenken komen o.a. veenmossoorten, witte snavelbies en wollegras voor, en op de bulten andere mossoorten, dopheide, struikheide, veenbes en lavendelheide. In dit laatste deel nestelt de hoogveenmier. Verder komen er de korhoen, de wulp en weidevogels voor, evenals veel adders.
In de 19e eeuw is op het levende hoogveen van Fochteloo de boekweitbrandcultuur bedreven. De oude boekweitakkers en de greppels zijn nog in het terrein te herkennen. Tal van greppels zijn afgedamd om te trachten de vroegere waterhuishouding van het veengebied te herstellen.
