de uitoefening van geneeskunst door onbevoegden; wettelijk strafbaar indien het tegen betaling geschiedt. Dat de kwakzalverij, duizenden malen als bedriegerij ontmaskerd, zich door alle eeuwen heeft weten te handhaven, berust voornamelijk op de volgende omstandigheden:
1.De medische wetenschappen kennen van een niet onaanzienlijk aantal ziekten de oorzaken nog niet en weten zelfs voor een groter aantal nog geen goede geneeswijzen ter beschikking te stellen. Soms zelfs kost het de arts de grootste moeite het lijden van een zieke voldoende te lenigen.
Het is te begrijpen dat sommigen in hun ontevredenheid en wanhoop op de gouden beloften van kwakzalvers ingaan in de zin van „baat het niet, dan schaadt het niet”. Maar het resultaat is niet alleen dat zij stenen voor brood krijgen, maar dat zij steeds opnieuw door valse hoop verleid ten slotte volkomen ontredderd en berooid veel moeilijker tot de nodige aanvaarding en berusting komen, na maanden of jaren nodeloze martelingen door waardeloze wonderpraktijken te hebben ondergaan.
In andere gevallen drijft de ontevredenheid over de behandeling van de arts de zieke veel te vroeg naar de kwakzalver en mist hij daardoor tijdelijk of voorgoed de voor hem bestaande kans op een wel degelijk mogelijk behandelingsresultaat.
De grootste tekorten der geneeskunst hebben tot nu toe wel gescholen in de behandeling van z.g. nerveuze klachten. Men schat dat de meest uiteenlopende klachten van wel 35% van alle patiënten van functionele (zie aldaar) aard zijn en behandeld moeten worden als psycho-neurosen; bovendien is een deel der klachten van patiënten met organische (zie aldaar) afwijkingen eveneens van neurotische aard. Al deze klachten zijn het gevolg van het conflictenrijke tegenwoordige leven te midden van alle maatschappelijke tegenstellingen en zedelijke en geestelijke spanningen. De gewekte psychische conflicten kunnen vaak geen andere uiting vinden dan in ziekteverschijnselen. En deze zijn sedert lang het dankbare uitbuitingsobject der kwakzalverij. Verwacht mag worden dat thans de psychosomatische geneeskunde (zie aldaar) hier paal en perk aan zal gaan stellen;
2.Een andere basis voor het bestaan van kwakzalvers wordt gevormd door allerlei vormen van bijgeloof. Meestal spruiten deze voort uit angst en uit een struisvogelachtige neiging de ogen te sluiten voor de onaangename zijde van het leven. De oude zegswijze dat de wereld bedrogen wil worden helpt nog steeds vele kwakzalvers aan een soms rijk bestaan. Geen wonder dat deze alles doen om allerlei angsten (speciaal die voor kanker) te stimuleren en te exploiteren;
3.Inderdaad hebben vele kwakzalvers een grote begaafdheid in het vinden van aanlokkelijke theorieën en behandelingsmethoden. Niet zelden ontlenen zij daarbij een deel van hun schone schijn aan wetenschappelijke begrippen of technieken en hoe zinloos en belachelijk zij deze daarbij ook hanteren zij vinden steeds weer nieuwe slachtoffers om hun moeite te honoreren. Het ergerlijkst zijn echter die kwakzalvers
die eenvoudige gelovigen imponeren met methoden van bijgeloof vermomd met godsdienstige termen en schijnvrome vormen van handoplegging en gebedsgenezing. Een aparte vorm van exploitatie van de goedgelovigheid wordt uitgeoefend door de fabrikanten van steeds weer nieuwe (of nieuw-verpakte) geneesmiddelen die aangeprezen worden tegen alle kwalen... waar „men” angst voor heeft;
4.Weer andere factoren spelen een rol in de betrekkelijk zeldzame gevallen
waar de ondeskundige en onbevoegde wonderdokter eerlijk meent tot bijzondere genezingen in staat te zijn. Soms zijn dit zelf patiënten: psychotici met waanideeën of hysterici met een ziekelijke geldingsdrang. Anderen lijden alleen aan een gevaarlijke overschatting van de betekenis van hun goede bedoelingen en onderschatten daarbij tevens de gevaarlijke gevolgen van het niet (tijdig) inroepen van deskundige medische hulp;
5.Veel bedrog op dit gebied is alleen mogelijk door schromelijke tekorten aan kennis bij de mensen over de bouw en werking van hun eigen lichaam. Ook halve kennis over ziektekunde en geneesmethoden werkt amateurs- en beroepspraktijken van kwakzalverij in de hand.
Te lang hebben de geneeskundigen met een soort hooghartige bescheidenheid geweigerd hun patiënten voor te lichten over de werkelijke wonderen van hun vak. Ook deze encyclopaedie wil een bijdrage zijn tot die voorlichting van het publiek welke de zieken zal weerhouden met de goedkope surrogaat-wonderen der kwakzalverij genoegen te nemen, opdat zij begrip krijgen voor de mogelijkheden en de beperkingen van natuur en (genees)kunst (zie de spreuk van Hippocrates).