één der belangrijkste vormen van psychoneurosen, waarover echter misverstanden bestaan. De eerste aanleiding tot zulke misverstanden is de (door Charcot) gegeven naam (vgl. hysteros), welke de indruk wekt alsof deze psychoneurose uitsluitend bij vrouwen voorkomt; dit is geenszins het geval, ook mannen kunnen dit ziektebeeld vertonen.
Een tweede misvatting is het gebruik van het woord hysterie in de betekenis van manziek. Want de werkelijke hysterie is een ziekte en geen „verlegenheidsdiagnose” (zie aldaar). Men kan deze psychoneurose evenals andere ziekten constateren door het vinden van kenmerkende symptomen.
De psychische verschijnselen zijn o.a. vaak heftige emotionele uitingen welke de patiënt geheel eerlijk zo voelt, maar die toch voortkomen uit het onbewuste verlangen meer aandacht (meer tussenmenselijk contact) van de omgeving te verkrijgen. Verwardheid komt veel voor, evenals het maken van „onbegrijpelijke” fouten en vergissingen, tot het syndroom van Ganser (zie aldaar) toe. Depersonalisatie-neurosen (zie aldaar) kunnen zeer ver gaan, evenals schemertoestanden (zelfs fugues); soms ontstaat zo een hysterische psychose. Opvallend voor anderen is vaak de onechtheid van het gedrag, doch slechts een deel der hysterici heeft een hysterisch karakter.
Bij hysterie komen ook lichamelijke verschijnselen voor, welke op conversie (zie aldaar) berusten. Het is ondoenlijk om alle mogelijkheden op te noemen, maar veelvuldig ziet men pijnen, hoofdpijnen (clavus), gebieden van gevoelloosheid, onechte verlammingen, loopstoornissen, spreekmoeilijkheden (afonie), slikklachten (globus), moeilijkheden met eetlust en menstruatie alles zonder dat ook het nauwkeurigste onderzoek ooit een organische afwijking aan het getroffen orgaan kan vaststellen. Daarom noemt men zulke klachten en verschijnselen: functioneel. Voor de patiënt, die er zelf niets aan veranderen kan, zijn deze pijnen en verlammingen even reëel als die door organische afwijkingen veroorzaakt van simulatie is geen sprake. Men spreekt van conversie-hysterie wanneer de lichamelijke verschijnselen de psychische symptomen overheersen. Zo spreekt men ook van angsthysterie, wanneer een door niets verklaarde vrees het ziektebeeld overheerst; daarbij kan niet alleen de oorzaak van die angst onbewust zijn, maar ook die angst zelf kan nog weer verdrongen zijn! Soms komen emotionele ontladingen voor (gillen, huilen, slaan) in de vorm van een aanval of hysterisch accès; soms treedt daarbij bewusteloosheid op, maar meestal verschillen deze toevallen wel duidelijk van epilepsie (geen tongbeet of urinelozing), slechts in enkele gevallen is het onderscheid moeilijk.
De behandeling van hysterie moet een psychotherapie zijn, liefst een psycho-analyse.
